Lompat ke isi

Purwakanthi: Perbedaan antara revisi

Dari Wikipedia bahasa Indonesia, ensiklopedia bebas
Konten dihapus Konten ditambahkan
Ariyanto (bicara | kontrib)
k →‎top: Typo fixing, replaced: ''' merupakan → ''' adalah
 
(9 revisi perantara oleh 9 pengguna tidak ditampilkan)
Baris 1: Baris 1:
'''Purwakanthi''' merupakan [[rima]] atau alunan bunyi yang sama pada beberapa kata dalam [[Sastra Jawa]] dan [[Sastra Sunda]].<ref name="hasan">{{cite book|title=Ensiklopedi Indonesia|author=Hassan Sadhily|publisher=Ichtiar Baru-Van Hoeve|location=Jakarta|page=2802}}</ref> Purwakanthi berasal dari kata ''purwa'' artinya awalan, dan ''kanthi'' yang berarti menggandeng atau mengulang, sehingga ''purwakanthi'' arti harfiahnya adalah mengulang yang telah disebut di awal.
'''Purwakanthi''' adalah [[rima]] atau alunan bunyi yang sama pada beberapa kata dalam [[Sastra Jawa]] dan [[Sastra Sunda]].<ref name="hasan">{{cite book|title=Ensiklopedi Indonesia|author=Hassan Sadhily|publisher=Ichtiar Baru-Van Hoeve|location=Jakarta|page=2802}}</ref> Terdapat tiga macam purwakanthi yaitu purwakanthi swara, purwakanthi sastra, purwakanthi lumaksita/basa.<ref name="hasan"/> Purwakanthi swara adalah persamaan bunyi, purwakanthi sastra adalah persamaan huruf, dan purwakanthi lumaksita/basa adalah persamaan kata.<ref name="hasan"/>

Purwakanthi sering digunakan dalam [[pantun]] atau [[peribahasa]], yang biasanya berisikan nasihat dan petuah-petuah kehidupan. Umumnya disampaikan secara ringkas, dengan padanan kata ber[[sajak]] yang pas sehingga terkesan indah sekaligus mudah diingat.

Terdapat tiga macam purwakanthi,<ref name="hasan"/> yaitu: (1) Purwakanthi guru swara, (2) Purwakanthi guru sastra, dan (3) Purwakanthi guru basa/lumaksita.

== Purwakanthi Guru Swara ==
Purwakanthi guru swara ditandai dengan persamaan bunyi (huruf vokalnya sama).
* Ana awan, ana pangan
* ana dina ana sega
* Ngalah nanging oleh
* Sing salah kudu seleh
* Becik ketitik ala ketara
* Sing weweh bakal pikoleh
* Adigang adigung adiguna
* Inggih-inggih ora kepanggih
* Ciri wanci lelai ginawa mati
* Desa mawa cara negara mawa tata
* Witing tresna jalaran seka kulina
* Giri lungsi, jalma tan kena ingina
* Yen menang, aja njur sewenang wenang
* Ana bungah, ana susah iku wis lumrah
* Sing gelem ngalah, bakal luhur wekasane
* Yen krasa enak, aja njur lali anak, lali bojo, lali kanca

== Purwakanthi Guru Sastra ==
Purwakanthi guru sastra ditandai dengan persamaan huruf yakni huruf konsonan yang sama.
* Tata titi titig tatag, tanggung tertib, dhateng saphadhaning dumadi
* Taberi nastiti lan ngati-ati, mesthi bakal dadi
* Wong jejodohan kudu ngelingi: babat, bibit, bobot, bebet
* Ruruh,rereh,ririh ing wewarihipun, mrih reseping para muyarsi
* Ing ngarsa sung tuladha, ing madya mangun karya, tut mburi mbahayani
* Tarti tata-tata, ate metu turut ratan, diutus tuku tahu tempe dhuwite kertas telung atus
* Tindak tanduk lan tutur kang kalantur, tamtu katula-tula katali, bakal kacatur,katutuh, kapatuh, pan dadi awon
* Sluman slumun slamet, salamun nyemplung kali plung, slulup slelep-slelep oleh slepi isi klobot, Njumbul bul klambine teles bles
* Kala kula kelas kalih, kula kilak kalo kalih kuli-kuli kula, kalo kula kéli, kali kilén kula, kalo kula kampul-kampul, kula kelap kelip kala-kala keling-keling

== Purwakanthi Guru Basa/Lumaksita ==
Lumaksita artinya berjalan, sehingga Purwakanthi guru lumaksita ditandai dengan pengulangan kata yang telah disebutkan sebelumnya.
* Bayem ardha, ardhane ngrasuk busana
* Witing klapa, klapa mudha saumpama
* Carang wreksa, wreksa wilis tanpa patra
* Begja-begjane kang lali, isih begja kang eling lawan waspada
* Bung–bung pait bung pait kuwihe maha, maha-maha lintrik cah cilik digondhol kirik, kirik-kirik belang nyang pawon kesiram wedang, wedang–wedang bubuk kemriyuk gulane remuk


== Referensi ==
== Referensi ==
{{reflist}}
{{reflist}}

{{Authority control}}


[[Kategori:Sastra]]
[[Kategori:Sastra]]

Revisi terkini sejak 24 November 2022 04.16

Purwakanthi adalah rima atau alunan bunyi yang sama pada beberapa kata dalam Sastra Jawa dan Sastra Sunda.[1] Terdapat tiga macam purwakanthi yaitu purwakanthi swara, purwakanthi sastra, purwakanthi lumaksita/basa.[1] Purwakanthi swara adalah persamaan bunyi, purwakanthi sastra adalah persamaan huruf, dan purwakanthi lumaksita/basa adalah persamaan kata.[1]

Referensi

[sunting | sunting sumber]
  1. ^ a b c Hassan Sadhily. Ensiklopedi Indonesia. Jakarta: Ichtiar Baru-Van Hoeve. hlm. 2802.