Lompat ke isi

Pengguna:Alteaven: Perbedaan antara revisi

Dari Wikipedia bahasa Indonesia, ensiklopedia bebas
Jelajahi riwayat secara interaktif
← Revisi sebelumnya
Konten dihapus Konten ditambahkan
VisualTeks wiki
 
(47 revisi perantara oleh pengguna yang sama tidak ditampilkan)
Baris 29: Baris 29:


=== Menyunting ===
=== Menyunting ===
* {{classicon|AB}}[[Aksara Bali]]
* {{classicon|AB}}[[Aksara Batak]]
* {{classicon|AB}}[[Aksara Jawa]]
* {{classicon|AB}}[[Aksara Lontara]]
* {{classicon|AB}}[[Aksara Lontara]]
* [[Aksara Makassar]]
* [[Aksara Makassar]]
* [[Aksara Batak]]
* [[Pustaha]]
* [[Pustaha]]
* [[Makara]]
* [[Makara]]
Baris 38: Baris 40:
* [[Raden Saleh]]
* [[Raden Saleh]]
* [[Batik]]
* [[Batik]]
-->
* [[Aksara Jawa]]
* [[Aksara Bali]]-->


==Galeri==
==Galeri==
Baris 69: Baris 70:
[https://commons.wikimedia.org/wiki/User:Alteaven Commons]
[https://commons.wikimedia.org/wiki/User:Alteaven Commons]


== Tabel-tabel ==
== Tes ==
<!--''Aksara'' merupakan huruf dasar yang merepresentasikan satu suku kata. Aksara Bali memiliki sekitar 33 aksara dasar, namun tidak semuanya digunakan dengan setara. Dalam perkembangannya, terdapat aksara yang tidak lagi digunakan sementara beberapa lainnya hanya digunakan pada konteks tertentu sehingga huruf-huruf dalam aksara Bali dikelompokkan ke dalam beberapa jenis berdasarkan fungsi dan penggunaannya.
==== Wyanjana ====
''Aksara wyañjana'' (ᬳᬓ᭄ᬱᬭᬯ᭄ᬬᬜ᭄ᬚᬦ) adalah aksara konsonan dengan vokal inheren /a/. Sebagai salah satu aksara turunan [[aksara Brahmi|Brahmi]], aksara Bali memiliki 33 aksara ''wyañjana'' untuk menuliskan 33 bunyi konsonan yang digunakan dalam bahasa [[Sanskerta]] dan [[bahasa Kawi|Kawi]]. Bentuknya dapat dilihat sebagaimana berikut:{{sfn|Everson|2008|pp=1}}


=== Wyanjana ===
{| class="wikitable" style="width:60%;"
{| class="wikitable" style="width:60%;"
|+ style="text-align:center;" | ''Aksara Wyanjana'' (deret kuno)
|+ style="text-align:center;" | ''Aksara Wyañjana'' (deret kuno)
|- style="text-align:center;"
|- style="text-align:center;"
! rowspan="2"|'''Tempat pelafalan'''
! rowspan="3"|'''Tempat pelafalan'''<br><small>Warga</small>
! colspan="5"|'''Pancawalimukha'''
! colspan="5"|'''Pancawalimukha'''
! rowspan="2" "|'''[[Semivokal]]'''
! rowspan="3" "|'''[[Semivokal]]'''<br><small>Ardhaswara</small>
! rowspan="2" "|'''[[Sibilan]]'''
! rowspan="3" "|'''[[Sibilan]]'''<br><small>Ūṣma</small>
! rowspan="2"|'''[[Konsonan celah suara|Celah]]'''
! rowspan="3"|[[Konsonan celah suara|Celah]]<br><small>Wisarga</small>
|-
|-
! colspan=2|[[Bantuan:Pengucapan#Penyuaraan|Nirsuara]]
! colspan=2|[[Bantuan:Pengucapan#Penyuaraan|Nirsuara]]
! colspan=2|[[Bantuan:Pengucapan#Penyuaraan|Bersuara]]
! colspan=2|[[Bantuan:Pengucapan#Penyuaraan|Bersuara]]
! [[Konsonan nasal|Sengau]]
! rowspan=2|[[Konsonan nasal|Sengau]]<br><small>Anunāsika</small>
|-
! style="text-align:center; "| '''[[Konsonan langit-langit belakang|Velar]]'''
| style="text-align:center; "| [[File:Nglegena ka.png|30px]]<br>ꦏ<hr>ka
| style="text-align:center; "| [[File:Uniform height Murda ka.png|30px]]<br>ꦑ<hr>kha
| style="text-align:center; "| [[File:Nglegena ga.png|30px]]<br>ꦒ<hr>ga
| style="text-align:center; "| [[File:Uniform height Murda ga.png|30px]]<br>ꦓ<hr>gha
| style="text-align:center; "| [[File:Nglegena nga.png|30px]]<br>ꦔ<hr>ṅa{{ref|nga|1}}
!
!
| style="text-align:center; "| [[File:Nglegena ha.png|30px]]<br>ꦲ<hr>ha/a{{ref|ha|6}}
|-
|-
! Tidak [[Aspirasi (linguistik)|Teraspirasi]]<br><small>Alpaprāṇa</small>
! style="text-align:center;"|'''[[Konsonan langit-langit|Palatal]]'''
! [[Aspirasi (linguistik)|Teraspirasi]]<br><small>Mahāprāṇa</small>
| style="text-align:center;"| [[File:Nglegena ca.png|30px]]<br>ꦕ<hr>ca
! Tidak [[Aspirasi (linguistik)|Teraspirasi]]<br><small>Alpaprāṇa</small>
| style="text-align:center;"| [[File:Uniform height Murda ca.png|30px]]<br>ꦖ<hr>cha
! [[Aspirasi (linguistik)|Teraspirasi]]<br><small>Mahāprāṇa</small>
| style="text-align:center;"| [[File:Nglegena ja.png|30px]]<br>ꦗ<hr>ja
| style="text-align:center;"| [[File:Mahaprana ja.png|30px]]<br>ꦙ<hr>jha
| style="text-align:center;"| [[File:Nglegena nya.png|30px]]<br>ꦚ<hr>ña{{ref|nya|2}}
| style="text-align:center;"| [[File:Nglegena ya.png|30px]]<br>ꦪ<hr>ya
| style="text-align:center;"| [[File:Uniform height Murda sa.png|30px]]<br>ꦯ<hr>śa{{ref|sya|5}}
!
|-
|-
! align=center|'''[[Konsonan tarik-belakang|Retrofleks]]'''
! style="text-align:center; "| '''[[Konsonan langit-langit belakang|Velar]]'''<br><small>Kaṇṭya</small>
| align=center| [[File:Nglegena tha.png|30px]]<br>ꦛ<hr>ṭa{{ref|tha|3}}
| style="text-align:center; "| [[File:Bali Ka.png|30px]]<br>ᬓ<hr>ka
| align=center| [[File:Uniform height Mahaprana tha.png|30px]]<br>ꦜ<hr>ṭha
| style="text-align:center; "| [[File:Bali Kha.png|30px]]<br>ᬔ<hr>kha
| align=center| [[File:Uniform height Murda da.png|30px]]<br>ꦝ<hr>ḍa{{ref|dha|4}}
| style="text-align:center; "| [[File:Bali Ga.png|30px]]<br>ᬕ<hr>ga
| align=center| [[File:Uniform height Mahaprana dha.png|30px]]<br>ꦞ<hr>ḍha
| style="text-align:center; "| [[File:Bali Gha.png|30px]]<br>ᬖ<hr>gha
| align=center| [[File:Uniform height Murda na.png|30px]]<br>ꦟ<hr>ṇa
| style="text-align:center; "| [[File:Bali Nga.png|30px]]<br>ᬗ<hr>ṅa{{ref|nga|1}}
| align=center| [[File:Nglegena ra.png|30px]]<br>ꦫ<hr>ra
| align=center| [[File:Uniform height Mahaprana sa.png|30px]]<br>ꦰ<hr>ṣa
!
!
|-
! style="text-align:center;"|'''[[Konsonan gigi|Dental]]'''
| style="text-align:center;"| [[File:Nglegena ta.png|30px]]<br>ꦠ<hr>ta
| style="text-align:center;"| [[File:Uniform height Murda ta.png|30px]]<br>ꦡ<hr>tha
| style="text-align:center;"| [[File:Nglegena da.png|30px]]<br>ꦢ<hr>da
| style="text-align:center;"| [[File:Nglegena dha.png|30px]]<br>ꦣ<hr>dha
| style="text-align:center;"| [[File:Nglegena na.png|30px]]<br>ꦤ<hr>na
| style="text-align:center;"| [[File:Nglegena la.png|30px]]<br>ꦭ<hr>la
| style="text-align:center;"| [[File:Nglegena sa.png|30px]]<br>ꦱ<hr>sa
!
!
| style="text-align:center; "| [[File:Bali Ha.png|30px]]<br>ᬳ<hr>ha/a{{ref|ha|3}}
|-
|-
! align=center|'''[[Konsonan bibir|Labial]]'''
! style="text-align:center;"|'''[[Konsonan langit-langit|Palatal]]'''<br><small>Tālawya</small>
| align=center| [[File:Nglegena pa.png|30px]]<br>ꦥ<hr>pa
| style="text-align:center;"| [[File:Bali Ca.png|30px]]<br>ᬘ<hr>ca
| align=center| [[File:Uniform height Murda pa.png|30px]]<br>ꦦ<hr>pha
| style="text-align:center;"| [[File:Bali Cha.png|30px]]<br>ᬙ<hr>cha
| align=center| [[File:Nglegena ba.png|30px]]<br>ꦧ<hr>ba
| style="text-align:center;"| [[File:Bali Ja.png|30px]]<br>ᬚ<hr>ja
| align=center| [[File:Uniform height Murda ba.png|30px]]<br>ꦨ<hr>bha
| style="text-align:center;"| [[File:Bali Jha.png|30px]]<br>ᬛ<hr>jha
| align=center| [[File:Nglegena ma.png|30px]]<br>ꦩ<hr>ma
| style="text-align:center;"| [[File:Bali Nya.png|30px]]<br>ᬜ<hr>ña{{ref|nya|2}}
| align=center| [[File:Nglegena wa.png|30px]]<br>ꦮ<hr>wa
| style="text-align:center;"| [[File:Bali Ya.png|30px]]<br>ᬬ<hr>ya
| style="text-align:center;"| [[File:Bali Sha.png|30px]]<br>ᬰ<hr>śa{{ref|sya|6}}
!
!
!
|-
|-
! align=center|'''[[Konsonan tarik-belakang|Retrofleks]]'''<br><small>Mūrdhanya</small>
| colspan="11" style="background:#F8F8F8;font-size:small;text-align:left" | '''Catatan'''
| align=center| [[File:Bali Tta.png|30px]]<br>ᬝ<hr>ṭa{{ref|tha|4}}
<small>
| align=center| [[File:Bali Ta latik mahaprana.png|30px]]<br>ᬞ<hr>ṭha
:1. {{note|nga|1}} /ŋa/ sebagaimana nga dalam kata "mengalah"
| align=center| [[File:Bali_Da_madu_murdhanya.png|30px]]<br>ᬟ<hr>ḍa{{ref|dha|5}}
:2. {{note|nya|2}} /ɲa/ sebagaimana nya dalam kata "menyanyi"
| align=center| [[File:Bali Da murda mahaprana.png|30px]]<br>ᬠ<hr>ḍha
:3. {{note|nya|3}} /ʈa/ sebagaimana tha dalam kata bahasa Jawa "kathah"
| align=center| [[File:Bali Nna.png|30px]]<br>ᬡ<hr>ṇa
:4. {{note|nya|4}} /ɖa/ sebagaimana dha dalam kata bahasa Jawa "padha"
| align=center| [[File:Bali Ra.png|30px]]<br>ᬭ<hr>ra
:5. {{note|sya|5}} /ɕa/ sebagaimana sya dalam kata "syair"
| align=center| [[File:Bali Ssa.png|30px]]<br>ᬱ<hr>ṣa
:6. {{note|ha|6}} aksara ha dapat dilafalkan /ha/ atau /a/ tergantung kata yang bersangkutan
</small>
|-
|}
</center>


{| class="wikitable" style="width:60%;"
|+ style="text-align:center;" | ''Aksara Wyanjana'' (deret kuno)
|- style="text-align:center;"
! rowspan="2"|'''Tempat pelafalan'''
! colspan="5"|'''Pancawalimukha'''
! rowspan="2" "|'''[[Semivokal]]'''
! rowspan="2" "|'''[[Sibilan]]'''
! rowspan="2"|'''[[Konsonan celah suara|Celah]]'''
|-
! colspan=2|[[Bantuan:Pengucapan#Penyuaraan|Nirsuara]]
! colspan=2|[[Bantuan:Pengucapan#Penyuaraan|Bersuara]]
! [[Konsonan nasal|Sengau]]
|-
! style="text-align:center; "| '''[[Konsonan langit-langit belakang|Velar]]'''
| style="text-align:center; "| ꦏ<hr>ka
| style="text-align:center; "| ꦑ<hr>kha
| style="text-align:center; "| ꦒ<hr>ga
| style="text-align:center; "| ꦓ<hr>gha
| style="text-align:center; "| ꦔ<hr>ṅa{{ref|nga|1}}
!
!
!
| style="text-align:center; "| ꦲ<hr>ha/a{{ref|ha|6}}
|-
|-
! style="text-align:center;"|'''[[Konsonan langit-langit|Palatal]]'''
! style="text-align:center;"|'''[[Konsonan gigi|Dental]]'''<br><small>Dantya</small>
| style="text-align:center;"| ꦕ<hr>ca
| style="text-align:center;"| [[File:Bali Ta.png|30px]]<br>ᬢ<hr>ta
| style="text-align:center;"| ꦖ<hr>cha
| style="text-align:center;"| [[File:Bali Tha.png|30px]]<br>ᬣ<hr>tha
| style="text-align:center;"| ꦗ<hr>ja
| style="text-align:center;"| [[File:Bali Da.png|30px]]<br>ᬤ<hr>da
| style="text-align:center;"| ꦙ<hr>jha
| style="text-align:center;"| [[File:Bali Dha.png|30px]]<br>ᬥ<hr>dha
| style="text-align:center;"| ꦚ<hr>ña{{ref|nya|2}}
| style="text-align:center;"| [[File:Bali Na.png|30px]]<br>ᬦ<hr>na
| style="text-align:center;"| ꦪ<hr>ya
| style="text-align:center;"| [[File:Bali La.png|30px]]<br>ᬮ<hr>la
| style="text-align:center;"| ꦯ<hr>śa{{ref|sya|5}}
| style="text-align:center;"| [[File:Bali Sa.png|30px]]<br>ᬲ<hr>sa
!
!
|-
|-
! align=center|'''[[Konsonan tarik-belakang|Retrofleks]]'''
! align=center|'''[[Konsonan bibir|Labial]]'''<br><small>Oṣṭya</small>
| align=center| ꦛ<hr>ṭa{{ref|tha|3}}
| align=center| [[File:Bali Pa.png|30px]]<br>ᬧ<hr>pa
| align=center| ꦜ<hr>ṭha
| align=center| [[File:Bali 8, Pha.png|30px]]<br>ᬨ<hr>pha
| align=center| ꦝ<hr>ḍa{{ref|dha|4}}
| align=center| [[File:Bali Ba.png|30px]]<br>ᬩ<hr>ba
| align=center| ꦞ<hr>ḍha
| align=center| [[File:Bali Bha.png|30px]]<br>ᬪ<hr>bha
| align=center| ꦟ<hr>ṇa
| align=center| [[File:Bali Ma.png|30px]]<br>ᬫ<hr>ma
| align=center| ꦫ<hr>ra
| align=center| [[File:Bali Wa.png|30px]]<br>ᬯ<hr>wa
| align=center| ꦰ<hr>ṣa
!
!
|-
! style="text-align:center;"|'''[[Konsonan gigi|Dental]]'''
| style="text-align:center;"| ꦠ<hr>ta
| style="text-align:center;"| ꦡ<hr>tha
| style="text-align:center;"| ꦢ<hr>da
| style="text-align:center;"| ꦣ<hr>dha
| style="text-align:center;"| ꦤ<hr>na
| style="text-align:center;"| ꦭ<hr>la
| style="text-align:center;"| ꦱ<hr>sa
!
|-
! align=center|'''[[Konsonan bibir|Labial]]'''
| align=center| ꦥ<hr>pa
| align=center| ꦦ<hr>pha
| align=center| ꦧ<hr>ba
| align=center| ꦨ<hr>bha
| align=center| ꦩ<hr>ma
| align=center| ꦮ<hr>wa
!
!
!
|-
|-
| colspan="11" style="background:#F8F8F8;font-size:small;text-align:left" | '''Catatan'''
| colspan="11" style="background:#F8F8F8;font-size:small;text-align:left" | '''Catatan'''
<small>
<small>
:1. {{note|nga|1}} /ŋa/ sebagaimana nga dalam kata "mengalah"
:{{note|nga|1}} /ŋa/ sebagaimana nga dalam kata "mengalah"
:2. {{note|nya|2}} /ɲa/ sebagaimana nya dalam kata "menyanyi"
:{{note|nya|2}} /ɲa/ sebagaimana nya dalam kata "menyanyi"
:3. {{note|nya|3}} /ʈa/ sebagaimana tha dalam kata bahasa Jawa "kathah"
:{{note|ha|3}} berperan ganda sebagai fonem /ha/ dan /a/ dalam bahasa Kawi
:4. {{note|nya|4}} /ɖa/ sebagaimana dha dalam kata bahasa Jawa "padha"
Pelafalan berikut tidak digunakan dalam bahasa Bali modern:
:5. {{note|sya|5}} /ɕa/ sebagaimana sya dalam kata "syair"
:{{note|nya|4}} /ʈa/ sebagaimana tha dalam kata bahasa Jawa "kathah"
:6. {{note|ha|6}} aksara ha dapat dilafalkan /ha/ atau /a/ tergantung kata yang bersangkutan
:{{note|nya|5}} /ɖa/ sebagaimana dha dalam kata bahasa Jawa "padha"
:{{note|sya|6}} /ɕa/ mendekati pengucapan sya dalam kata "syarat"
</small>
</small>
|-
|-
|}
|}
</center>


Dalam perkembangannya, bahasa Bali modern tidak lagi membedakan pelafalan seluruh aksara dalam deret Sanskerta-Kawi sehingga aksara Bali modern hanya menggunakan 18 bunyi konsonan dan 18 aksara dasar yang kemudian disebut sebagai ''aksara wrĕṣāstra'' (ᬳᬓ᭄ᬱᬭᬯᬺᬱᬵᬲ᭄ᬢ᭄ᬭ). Aksara yang tersisa digunakan untuk mengeja kata serapan Sanskreta-Kawi dan disebut sebagai ''aksara śwalalita'' (ᬳᬓ᭄ᬱᬭᬲ᭄ᬯᬮᬮᬶᬢ). Sebagai contoh, kata ''desa'' merupakan kosa kata serapan Sanskreta yang aslinya ditulis menggunakan aksara ''sa saga'' alih-alih ''sa danti'' karena pelafalan suku kata ''sa'' yang menggunakan konsonan /ɕa/ (mendekati pengucapan sya dalam kata "syarat"). Secara pengucapan, bahasa Bali tidak membedakan antara pengucapan ''sa saga'' dan ''sa danti'', namun ejaan Sanskreta asli selalu dipertahankan kapan pun memungkinkan dalam penulisan. Salah satu alasannya agar sejumlah [[homofon|kata yang bunyinya sama]] dapat dibedakan dalam tulisan, misal antara kata ''pada'' (ᬧᬤ, tanah/bumi), ''pāda'' (ᬧᬵᬤ, kaki), dan ''padha'' (ᬧᬥ, sama), serta antara kata ''asta'' (ᬳᬲ᭄ᬢ, adalah), ''astha'' (ᬳᬲ᭄ᬣ, tulang), dan ''aṣṭa'' (ᬅᬱ᭄ᬝ, delapan).{{sfn|Simpen|1994|pp=44}}{{sfn|Tinggen|1993|pp=7}}{{sfn|Sutjaja|2006|pp=735-739}}
=== wyanjana ===

{| class="wikitable""
{| class="wikitable""
|+ style="text-align: center;" | ''Aksara Wyanjana'' (deret baru)
|+ style="text-align: center;" | ''Aksara Wyañjana'' (deret modern)
|-style="text-align:center;"
|-style="text-align:center;"
!
!
! ha/a
! ha/a{{ref|1|1}}
! na
! na
! ca
! ca
Baris 240: Baris 172:
! wa
! wa
! la
! la
! pa
! ḍa
! ja
! ya
! nya
! ma
! ma
! ga
! ga
! ba
! ba
! ṭa
! nga
! nga
|- style="length:20%; height: 4em;"
! style="width:10%; text-align:center;" |Nglegéna
| align="center" |[[File:Nglegena ha.png|30px]]<br>ꦲ
| align="center" |[[File:Nglegena na.png|30px]]<br>ꦤ
| align="center" |[[File:Nglegena ca.png|30px]]<br>ꦕ
| align="center" |[[File:Nglegena ra.png|30px]]<br>ꦫ
| align="center" |[[File:Nglegena ka.png|30px]]<br>ꦏ
| align="center" |[[File:Nglegena da.png|30px]]<br>ꦢ
| align="center" |[[File:Nglegena ta.png|30px]]<br>ꦠ
| align="center" |[[File:Nglegena sa.png|30px]]<br>ꦱ
| align="center" |[[File:Nglegena wa.png|30px]]<br>ꦮ
| align="center" |[[File:Nglegena la.png|30px]]<br>ꦭ
| align="center" |[[File:Nglegena pa.png|30px]]<br>ꦥ
| align="center" |[[File:Uniform height Murda da.png|30px]]<br>ꦝ
| align="center" |[[File:Nglegena ja.png|30px]]<br>ꦗ
| align="center" |[[File:Nglegena ya.png|30px]]<br>ꦪ
| align="center" |[[File:Nglegena nya.png|30px]]<br>ꦚ
| align="center" |[[File:Nglegena ma.png|30px]]<br>ꦩ
| align="center" |[[File:Nglegena ga.png|30px]]<br>ꦒ
| align="center" |[[File:Nglegena ba.png|30px]]<br>ꦧ
| align="center" |[[File:Nglegena tha.png|30px]]<br>ꦛ
| align="center" |[[File:Nglegena nga.png|30px]]<br>ꦔ
|- style="length:20%; height: 4em;"
! style="width:10%; text-align:center;" |Murda
! align="center" |
| align="center" |[[File:Uniform height Murda na.png|30px]]<br>ꦟ
! align="center" |
| align="center" |[[File:Uniform_height_ra_agung.png|30px]]{{ref|ragung|1}}<br>ꦬ
| align="center" |[[File:Uniform height Murda ka.png|30px]]<br>ꦑ
! align="center" |
| align="center" |[[File:Uniform height Murda ta.png|30px]]<br>ꦡ
| align="center" |[[File:Uniform height Murda sa.png|30px]]<br>ꦯ
! align="center" |
! align="center" |
| align="center" |[[File:Uniform height Murda pa.png|30px]]<br>ꦦ
! align="center" |
! align="center" |
! align="center" |
| align="center" |[[File:Murda nya.png|30px]]<br>ꦚ
! align="center" |
| align="center" |[[File:Uniform height Murda ga.png|30px]]<br>ꦒ
| align="center" |[[File:Uniform height Murda ba.png|30px]]<br>ꦧ
!
!
|- style="length:20%; height: 4em;"
! style="width:10%; text-align:center;" |Mahaprana
! align="center" |
! align="center" |
| align="center" |[[File:Uniform height Murda ca.png|30px]]<br>ꦕ
! align="center" |
!
| align="center" |[[File:Nglegena dha.png|30px]]<br>ꦣ
! align="center" |
| align="center" |[[File:Uniform height Mahaprana sa.png|30px]]<br>ꦰ
! align="center" |
! align="center" |
! align="center" |
| align="center" |[[File:Uniform height Mahaprana dha.png|30px]]<br>ꦞ
| align="center" |[[File:Mahaprana ja.png|30px]]<br>ꦙ
! align="center" |
! align="center" |
! align="center" |
! align="center" |
! align="center" |
| align="center" |[[File:Uniform height Mahaprana tha.png|30px]]<br>ꦜ
! align="center" |
|-
| colspan="23" style="background:#F8F8F8;font-size:small;text-align:left" | '''Catatan'''
<small>
:1. {{note|ragung|1}} '''ra agung''', memiliki fungsi yang serupa dengan aksara murda lainnya namun tidak dikenal secara luas karena penggunaannya yang terbatas di lingkungan kraton{{sfn|Everson|2008|pp=1-2}}
</small>
|}
{| class="wikitable" style="width:60%;"
|+ style="text-align: center;" | ''Aksara Wyanjana'' (deret baru)
|-style="text-align:center;"
!
! ha/a
! na
! ca
! ra
! ka
! da
! ta
! sa
! wa
! la
! pa
! pa
! ḍa
! ja
! ja
! ya
! ya
! nya
! nya
|- style="length:20%; height: 4em;"
! ma
! style="width:10%; text-align:center;" |Wrĕṣāstra
! ga
| align="center" |[[File:Bali Ha.png|30px]]<br>ᬳ
! ba
| align="center" |[[File:Bali Na.png|30px]]{{ref|2|2}}<br>ᬦ
! ṭa
| align="center" |[[File:Bali Ca.png|30px]]{{ref|4|4}}<br>ᬘ
! nga
| align="center" |[[File:Bali Ra.png|30px]]<br>ᬭ
|- style="length:20%;"
| align="center" |[[File:Bali Ka.png|30px]]<br>ᬓ
! style="width:10%; text-align:center;" |Nglegéna
| align="center" |ꦲ
| align="center" |[[File:Bali Da.png|30px]]<br>ᬤ
| align="center" |ꦤ
| align="center" |[[File:Bali Ta.png|30px]]<br>ᬢ
| align="center" |ꦕ
| align="center" |[[File:Bali Sa.png|30px]]{{ref|13|13}}<br>ᬲ
| align="center" |ꦫ
| align="center" |[[File:Bali Wa.png|30px]]<br>ᬯ
| align="center" |ꦏ
| align="center" |[[File:Bali La.png|30px]]<br>ᬮ
| align="center" |ꦢ
| align="center" |[[File:Bali Ma.png|30px]]<br>ᬫ
| align="center" |ꦠ
| align="center" |[[File:Bali Ga.png|30px]]<br>ᬕ
| align="center" |ꦱ
| align="center" |[[File:Bali Ba.png|30px]]<br>ᬩ
| align="center" |ꦮ
| align="center" |[[File:Bali Nga.png|30px]]<br>ᬗ
| align="center" |ꦭ
| align="center" |[[File:Bali Pa.png|30px]]<br>ᬧ
| align="center" |ꦥ
| align="center" |[[File:Bali Ja.png|30px]]<br>ᬚ
| align="center" |ꦝ
| align="center" |[[File:Bali Ya.png|30px]]<br>ᬬ
| align="center" |ꦗ
| align="center" |[[File:Bali Nya.png|30px]]<br>ᬜ
|- style="length:20%; height: 4em;"
| align="center" |ꦪ
| align="center" |ꦚ
! style="width:10%; text-align:center;" |Śwalalita
| align="center" |ꦩ
| align="center" |ꦒ
| align="center" |ꦧ
| align="center" |ꦛ
| align="center" |ꦔ
|- style="length:20%;"
! style="width:10%; text-align:center;" |Murda
! align="center" |
| align="center" |ꦟ
! align="center" |
| align="center" |ꦬ{{ref|ragung|1}}
| align="center" |ꦑ
! align="center" |
| align="center" |ꦡ
| align="center" |ꦯ
! align="center" |
! align="center" |
| align="center" |[[File:Bali Nna.png|30px]]{{ref|3|3}}<br>ᬡ
| align="center" |[[File:Bali Cha.png|30px]]{{ref|5|5}}<br>ᬙ
! align="center" |
! align="center" |
| align="center" |ꦦ
| align="center" |[[File:Bali Kha.png|30px]]{{ref|6|6}}<br>ᬔ
| align="center" |[[File:Bali Dha.png|30px]]{{ref|7|7}}<br>ᬥ<hr>[[File:Bali_Da_madu_murdhanya.png|30px]]{{ref|8|8}}<br>ᬟ<hr>[[File:Bali Da murda mahaprana.png|30px]]{{ref|9|9}}<br>ᬠ
| align="center" |[[File:Bali Tha.png|30px]]{{ref|10|10}}<br>ᬣ<hr>[[File:Bali Tta.png|30px]]{{ref|11|11}}<br>ᬝ<hr>[[File:Bali Ta latik mahaprana.png|30px]]{{ref|12|12}}<br>ᬞ
| align="center" |[[File:Bali Sha.png|30px]]{{ref|14|14}}<br>ᬰ<hr>[[File:Bali Ssa.png|30px]]{{ref|15|15}}<br>ᬱ
! align="center" |
! align="center" |
! align="center" |
! align="center" |
! align="center" |
! align="center" |
| align="center" |ꦘ
| align="center" |[[File:Bali Gha.png|30px]]{{ref|16|16}}<br>ᬖ
| align="center" |[[File:Bali Bha.png|30px]]{{ref|17|17}}<br>ᬪ
! align="center" |
! align="center" |
| align="center" |ꦓ
| align="center" |[[File:Bali 8, Pha.png|30px]]{{ref|18|18}}<br>ᬨ
| align="center" |ꦨ
| align="center" |[[File:Bali Jha.png|30px]]{{ref|19|19}}<br>ᬛ
!
!
!
!
|- style="length:20%;"
! style="width:10%; text-align:center;" |Mahaprana
! align="center" |
! align="center" |
| align="center" |ꦖ
! align="center" |
!
| align="center" |ꦣ
! align="center" |
| align="center" |ꦰ
! align="center" |
! align="center" |
! align="center" |
| align="center" |ꦞ
| align="center" |ꦙ
! align="center" |
! align="center" |
! align="center" |
! align="center" |
! align="center" |
| align="center" |ꦜ
! align="center" |
|-
|-
| colspan="23" style="background:#F8F8F8;font-size:small;text-align:left" | '''Catatan'''
| colspan="23" style="background:#F8F8F8;font-size:small;text-align:left" | '''Catatan'''
<small>
<small>
:{{note|1|1}} berperan ganda sebagai fonem /ha/ dan /a/ tergantung kata yang bersangkutan
:1. {{note|ragung|1}} '''ra agung''', memiliki fungsi yang serupa dengan aksara murda lainnya namun tidak dikenal secara luas karena penggunaannya yang terbatas di lingkungan kraton{{sfn|Everson|2008|pp=1-2}}
Nama-nama berikut digunakan untuk membedakan antar aksara wresastra dan swalalita:
:{{note|2|2}} na kojong {{note|3|3}} na rambat {{note|4|4}} ca murca {{note|5|5}} ca laca, hanya teratestasi dalam bentuk pasangan, bentuk aksara dasarnya merupakan rekonstruksi kontemporer {{note|6|6}} ka mahaprana {{note|7|7}} da madu {{note|8|8}} da murda alpaprana {{note|9|9}} da murda mahaprana
: {{note|10|10}} ta tawa {{note|11|11}} ta latik {{note|12|12}} ta latik mahaprana {{note|13|13}} sa danti {{note|14|14}} sa saga {{note|15|15}} sa sapa {{note|16|16}} ga gora {{note|17|17}} ba kembang {{note|18|18}} pa kapal {{note|19|19}} ja jera
</small>
</small>
|}
|}


=== Swara ===
==== Swara ====
''Aksara swara'' (ᬳᬓ᭄ᬱᬭᬲ᭄ᬯᬭ) adalah aksara yang digunakan untuk menulis vokal murni. Aksara Bali memiliki 14 aksara vokal yang diwarisi dari tradisi tulis Sanskerta. Bentuknya dapat dilihat sebagaimana berikut:{{sfn|Everson|2008|pp=2}}
{| class="wikitable" style="width:60%;"
{| class="wikitable" style="width:60%;"
|+ style="text-align:center;" | ''Aksara Swara''
|+ style="text-align:center;" | ''Aksara Swara''
|- style="text-align:center;"
|- style="text-align:center;"
!'''Tempat pelafalan'''
!'''Tempat pelafalan'''<br><small>Warga</small>
! '''[[Konsonan langit-langit belakang|Velar]]'''
! '''[[Konsonan langit-langit belakang|Velar]]'''<br><small>Kaṇṭya</small>
! '''[[Konsonan langit-langit|Palatal]]'''
! '''[[Konsonan langit-langit|Palatal]]'''<br><small>Tālawya</small>
! '''[[Konsonan bibir|Labial]]'''
! '''[[Konsonan bibir|Labial]]'''<br><small>Oṣṭya</small>
! '''[[Konsonan tarik-belakang|Retrofleks]]'''
! '''[[Konsonan tarik-belakang|Retrofleks]]'''<br><small>Mūrdhanya</small>
! '''[[Konsonan gigi|Dental]]'''
! '''[[Konsonan gigi|Dental]]'''<br><small>Dantya</small>
! '''Velar-Palatal'''
! '''Velar-Palatal'''<br><small>Kaṇṭya-Tālawya</small>
! '''Velar-Labial'''
! '''Velar-Labial'''<br><small>Kaṇṭya-Oṣṭya</small>
|-
|-
! style="text-align:center; "| Pendek
! style="text-align:center; "| Pendek<br><small>Hrĕṣwa</small>
| style="text-align:center; "| [[File:Vowel akara.png|25px]]<br>ꦄ<hr>a
| style="text-align:center;"| [[Berkas:Bali_vowel_A_kara.png|pus|30px|link=]]<br>ᬅ<hr>a
| style="text-align:center;"| [[File:Vowel ikara.png|25px]]<br>ꦆ<hr>i
| style="text-align:center;"| [[Berkas:Bali I-Kara.png|pus|30px|link=]]<br>ᬇ<hr>i
| style="text-align:center;"| [[File:Vowel ukara.png|25px]]<br>ꦈ<hr>u
| style="text-align:center;"| [[Berkas:Bali U-Kara.png|pus|30px|link=]]<br>ᬉ<hr>u
| style="text-align:center; "| [[file:Ganten pa cerek2.png|25px]]<br>ꦉ<hr>ṛ/re{{ref|re|1}}
| style="text-align:center;"| [[Berkas:Bali Rarepa.png|pus|30px|link=]]<br>ᬋ<hr>ṛ/rĕ{{ref|re|1}}
| style="text-align:center;"| [[file:Ganten nga lelet2.png|25px]]<br>ꦊ<hr>ḷ/le{{ref|le|3}}
| style="text-align:center;"| [[Berkas:Bali 2, Lalenga.png|pus|30px|link=]]<br>ᬍ<hr>ḷ/lĕ{{ref|le|2}}
| style="text-align:center;"| [[File:Vowel ekara.png|25px]]<br>ꦌ<hr>é{{ref|e|5}}
| style="text-align:center;"| [[Berkas:Bali_6-vowel_E_kara.png|pus|30px|link=]]<br>ᬏ<hr>e{{ref|e|3}}
| style="text-align:center;"| [[File:Vowel okara.png|25px]]<br>ꦎ<hr>o
| style="text-align:center;"| [[Berkas:Bali 3-vowel O.png|pus|30px|link=]]<br>ᬑ<hr>o
|-
|-
! style="text-align:center;"| Panjang
! style="text-align:center;"| Panjang<br><small>Dīrgha</small>
| style="text-align:center;"| [[File:Vowel aakara.png|30px]]<br>ꦄꦴ<hr>ā
| style="text-align:center;"| [[Berkas:Bali vowel A kara-tedung.png|pus|30px|link=]]<br>ᬆ<hr>ā
| style="text-align:center;"| [[File:Vowel iikara.png|25px]]<br>ꦇ<hr>ī
| style="text-align:center;"| [[Berkas:Bali vowel I kara-tedung.png|pus|30px|link=]]<br>ᬈ<hr>ī
| style="text-align:center;"| [[File:Vowel uukara.png|25px]]<br>ꦈꦴ<hr>ū
| style="text-align:center;"| [[Berkas:Bali vowel U kara-tedung.png|pus|30px|link=]]<br>ᬊ<hr>ū
| style="text-align:center;"| [[file:Ganten pa cerek dirgha2.png|25px]]<br>ꦉꦴ<hr>ṝ{{ref|reu|2}}
| style="text-align:center;"| [[Berkas:Bali Rarepa matedung.png|pus|30px|link=]]<br>ᬌ<hr>ṝ{{ref|reu|4}}
| style="text-align:center;"| [[file:Ganten nga lelet raswadi2.png|25px]]<br>ꦋ<hr>ḹ{{ref|leu|4}}
| style="text-align:center;"| [[Berkas:Bali Lalenga dirgha.png|pus|30px|link=]]<br>ᬎ<hr>ḹ{{ref|leu|5}}
| style="text-align:center;"| [[File:Vowel aikara.png|25px]]<br>ꦍ<hr>ai{{ref|ai|6}}
| style="text-align:center;"| [[Berkas:Bali Jha, Ai.png|pus|30px|link=]]<br>ᬐ<hr>ai{{ref|ai|6}}
| style="text-align:center;"| [[File:Vowel aukara.png|25px]]<br>ꦎꦴ<hr>au{{ref|au|7}}
| style="text-align:center;"| [[Berkas:Bali vowel O kara-tedung.png|pus|30px|link=]]<br>ᬒ<hr>au{{ref|au|7}}
|-
|-
| colspan="11" style="background:#F8F8F8;font-size:small;text-align:left" | '''Catatan'''
| colspan="11" style="background:#F8F8F8;font-size:small;text-align:left" | '''Catatan'''
<small>
<small>
:1. {{note|re|1}} '''pa cerek''', dalam perkembangannya di Jawa dilafalkan /rə/ sebagaimana re dalam kata "remah"
:{{note|re|1}} ra rĕpa, /rə/ sebagaimana re dalam kata "remah"
:{{note|le|2}} la lĕnga, /lə/ sebagaimana le dalam kata "lemah"
:2. {{note|reu|2}} '''pa cerek dirgha''', dalam bahasa Sanskerta sebenarnya hanya digunakan sebagai pelengkap sistem fonologi Panini<ref name="woodard">{{cite book|title=The Ancient Languages of Asia and the Americas|first=Roger D|last=Woodard|url=https://books.google.co.id/books/about/The_Ancient_Languages_of_Asia_and_the_Am.html?id=UQpAuNIP4oIC&redir_esc=y|publisher=Cambridge University Press|year=2008|page=9|isbn=0521684943}}</ref>
:3. {{note|le|3}} '''nga lelet''', dalam perkembangannya di Jawa dilafalkan /lə/ sebagaimana le dalam kata "lemah"
:{{note|e|3}} /e/ sebagaimana e dalam kata "enak"
Pelafalan berikut tidak digunakan dalam bahasa Jawa modern:
:4. {{note|leu|4}} '''nga lelet raswadi''', dalam bahasa Sanskerta sebenarnya hanya digunakan sebagai pelengkap sistem fonologi Panini<ref name="woodard"/>
: {{note|reu|4}} ra rĕpa tĕdung, dalam bahasa Sanskerta sebenarnya hanya digunakan sebagai pelengkap sistem fonologi Pāṇini<ref name="woodard">{{cite book|title=The Ancient Languages of Asia and the Americas|first=Roger D|last=Woodard|url=https://books.google.co.id/books/about/The_Ancient_Languages_of_Asia_and_the_Am.html?id=UQpAuNIP4oIC&redir_esc=y|publisher=Cambridge University Press|year=2008|page=9|isbn=0521684943}}</ref>
:5. {{note|e|5}} /e/ sebagaimana e dalam kata "enak"
:{{note|leu|5}} la lĕnga tĕdung, dalam bahasa Sanskerta sebenarnya hanya digunakan sebagai pelengkap sistem fonologi Pāṇini<ref name="woodard"/>
:6. {{note|ai|6}} [[diftong]] /aj/ sebagaimana ai dalam kata "sungai"
:7. {{note|au|7}} [[diftong]] /aw/ sebagaimana au kata "pantau"
:{{note|ai|6}} [[diftong]] /aj/ sebagaimana ai dalam kata "sungai"
:{{note|au|7}} [[diftong]] /aw/ sebagaimana au kata "pantau"
</small>
</small>
|}
|}
Sebagaimana aksara ''wyañjana'', bahasa Bali modern tidak lagi membedakan pelafalan semua aksara ''swara'' dan hanya aksara untuk vokal pendek yang pelafalannya bersifat fonemis. Aksara vokal panjang dilafalkan sebagaimana padanan pendek masing-masing, namun tetap digunakan untuk pengejaan kata serapan Sanskerta-Kawi.{{sfn|Tinggen|1993|pp=7}}


''Ra rĕpa'' ᬋ, ''ra rĕpa tĕdung'' ᬌ, ''la lĕnga'' ᬍ, dan ''la lĕnga tĕdung'' ᬎ adalah [[:en:Syllabic consonant|konsonan silabis]] yang dalam bahasa Sanskerta digunakan untuk beberapa kasus spesifik sebagai pelengkap sistem fonologi [[Pāṇini]].<ref name="woodard"/> Ketika digunakan untuk bahasa selain Sanskerta, pelafalan keempat aksara ini sering kali bervariasi. Dalam perkembangan bahasa Bali modern, ''ra rĕpa'' dilafalkan /rə/ (sebagaimana re dalam kata "remah") sementara ''la lĕnga'' dilafalkan /lə/ (sebagaimana le dalam kata "lemah"). Kedua aksara ini wajib digunakan untuk mengganti tiap kombinasi ra+pepet (ᬭᭂ → ᬍ) serta la+pepet (ᬮᭂ → ᬍ) tanpa terkecuali.{{sfn|Sutjaja|2006|pp=757}}
{| class="wikitable" style="width:40%;"
-->
|+ style="text-align:center;" | ''Aksara Swara''

|- style="text-align:center;"
<!--== Penggunaan di luar bahasa Jawa ==
!'''Tempat pelafalan'''
=== Bahasa Sunda ===
! Pendek
Aksara Jawa juga dapat digunakan untuk menulis [[bahasa Sunda]]. Namun aksara dimodifikasi dan dikenal dengan nama '''Cacarakan'''. Perbedaannya terlihat dari tidak digunakannya huruf ''da'' (ꦢ) dan ''tha'' (ꦛ), sehingga konsonan dasarnya hanya terdiri dari 18 huruf. Huruf ''da'' dalam Cacarakan justru mempergunakan huruf yang dalam bahasa Jawa diucapkan ''dha'' ({{Jav|ꦣ}}).<ref name=tolong/> Perbedaan juga terlihat dari penyederhanaan vokal /o/ menjadi tanda baca ''tarung'' ({{jav|ꦴ|18px}}),<ref name=tolong/> dan bentuk huruf ''nya'' yang berbeda ({{Jav|ꦤ꧀ꦚ}}). Huruf ini dibangun dari huruf ''na'' yang diberi pasangan ''nya''.<ref name=TJ/>
! Panjang

|-
{| class="wikitable"
! style="text-align:center; "| '''[[Konsonan langit-langit belakang|Velar]]'''
|+Contoh penggunaan Aksara Jawa dalam bahasa Sunda<ref name=tolong/>
| style="text-align:center; "| [[File:Vowel akara.png|40px]]<hr>a
!Latin
| style="text-align:center; "| [[File:Vowel aakara.png|50px]]<hr>ā
!Cacarakan Sunda
!Sunda Baku
|-
|-
|<center>'''''Dedu'''ga per'''yo'''ga, nga'''liarkeun''' taleus '''a'''teul, '''anjeu'''nna handap la'''nya'''p.''</center>
! style="text-align:center;"|'''[[Konsonan langit-langit|Palatal]]'''
|<center>{{script/Java|꧋'''ꦝꦼꦝꦸ'''ꦒꦥꦼꦂ'''ꦪꦴ'''ꦒ꧈ꦔ'''ꦭꦶꦪꦂꦏꦼꦴꦤ꧀ꦠ'''ꦊꦴ'''ꦱ꧀ꦲ꦳'''ꦠꦼꦴꦭ꧀‌ '''ꦄꦤ꧀ꦗꦼꦴ'''ꦤ꧀ꦤꦲꦤ꧀ꦝꦥ꧀ꦭ'''ꦤ꧀ꦚ'''ꦥ꧀꧈}}</center>
| style="text-align:center;"| [[File:Vowel ikara.png|40px]]<hr>i
|<center>{{Sund|'''ᮓᮨᮓᮥ'''ᮌ ᮕᮨᮁ'''ᮚᮧ'''ᮌ, ᮍ'''ᮜᮤᮃᮁᮊᮩᮔ᮪''' ᮒᮜᮩᮞ᮪ '''ᮃ'''ᮒᮩᮜ᮪, '''ᮃᮔ᮪ᮏᮩ'''ᮔ᮪ᮔ ᮠᮔ᮪ᮓᮕ᮪ ᮜ'''ᮑ'''ᮕ᮪.}}</center>
| style="text-align:center;"| [[File:Vowel iikara.png|40px]]<hr>ī
|}

Cacarakan Sunda ini dipakai selama kurang lebih 300 tahun setelah keluarnya ultimatum dari [[Vereenigde Oostindische Compagnie|VOC]] pada tanggal 3 November 1705 yang mewajibkan penggunaan aksara Jawa, [[abjad Pegon]], dan alfabet Latin untuk menuliskan bahasa Jawa dan Sunda. Sebagai akibatnya, [[Aksara Sunda Kuno|aksara Sunda kuno]] dan Rikasara Cirebon punah karena sudah tidak lagi digunakan untuk menulis dalam bahasa Sunda. Saat ini, bahasa Sunda sudah menggunakan aksara baru yang diberi nama [[Aksara Sunda Baku|aksara Sunda baku]], menggantikan Cacarakan. Hanya sebagian kecil daerah di Jawa Barat masih mempertahankan Cacarakan untuk menulis bahasa Sunda.<ref>{{Cite book|title=Pelestarian dan usaha pengembangan aksara daerah Sunda|last=Rosyadi|first=|publisher=Proyek Pengkajian dan Pembinaan Nilai-Nilai Budaya Jawa Barat, Departemen Pendidikan dan Kebudayan Republik Indonesia|year=1997|isbn=|location=|pages=|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/262737609|title=Sisi senyap politik bising|date=2007|publisher=Penerbit Kanisius|others=Budi Susanto, A., 1952-|isbn=9789792116588|location=Yogyakarta|oclc=262737609}}</ref>

=== Bahasa Madura ===
Aksara Jawa juga digunakan untuk menulis bahasa Madura. Dikenal dengan nama ''Akṣara Maḍurâ'' ({{jav|ꦄꦏ꧀ꦱꦫꦩꦝꦸꦫ}}),<ref>{{Cite web|url=http://terjemahan.madura.web.id/|title=Terjemahan Bahasa Madura|website=terjemahan.madura.web.id|access-date=2020-02-22}}</ref> aksara ini diperkirakan mulai masuk ke Pulau Madura pada awal abad ke-13 akibat pengaruh dari keraton-keraton Jawa.<ref name=":0">{{Cite book|url=https://play.google.com/books/reader?id=wT6lCgAAQBAJ&hl=id&pg=GBS.PP1|title=Pelestarian dan Modernisasi Aksara Daerah: Perkembangan Metode dan Teknis Menulis Aksara Jawa|last=Rochkyatmo|first=Amir|date=1996-01-01|publisher=Direktorat Jenderal Kebudayaan|language=id}}</ref> Secara garis besar, aksara Jawa yang digunakan untuk menulis bahasa Madura memiliki sedikit perbedaan dengan aksara Jawa pada umumnya. Perbedaan terletak pada penamaan aksara.<ref name=":0" />

{{cot|Akṣara Maḍurâ}}
{|class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center;font-size: 9pt"
|-
|-
<center>
! align=center|'''[[Konsonan tarik-belakang|Retrofleks]]'''
{| class="wikitable" style="width:100%; margin:auto; clear:both; margin:0; font-size:90%;"
| style="text-align:center; "| [[file:Ganten pa cerek.png|50px]]<hr>ṛ/re{{ref|re|1}}
| style="text-align:center; "| [[file:Ganten pa cerek.png|50px]]<hr>ṝ{{ref|reu|2}}
|-
|-
! style="text-align:center;"|'''[[Konsonan gigi|Dental]]'''
| colspan="21" style="background:#ccf; text-align:center;"|'''''Aksara Wyanjana'''''
| style="text-align:center;"| [[file:Ganten nga lelet.png|50px]]<hr>ḷ/le{{ref|le|3}}
|- style="background:#f0f8ff; text-align:center;"
| style="text-align:center;"| [[file:Ganten nga lelet raswadi.png|50px]]<hr>ḹ{{ref|leu|4}}
| style="width:20%; text-align:center;"|'''Transkripsi'''
| a
| na
| ca
| ra
| ka
| dâ
----dhâ
| ta
| sa
| wa
----wâ
| la
----lâ
| pa
| ḍâ
----ḍhâ
| jâ
----jhâ
| ya
----yâ
| nya
| ma
| gâ
----ghâ
| bâ
----bhâ
| tha
| nga
|- style="length:20%;"
| style="width:20%; text-align:center;"|'''Akṣara Ghâjâng'''
| align=center| {{jav|[[ꦲ]]|18px|0}}
| align=center| {{jav|[[ꦤ]]|18px|0}}
| align=center| {{jav|[[ꦕ]]|18px|0}}
| align=center| {{jav|[[ꦫ]]|18px|0}}
| align=center| {{jav|[[ꦏ]]|18px|0}}
| align=center| {{jav|[[ꦢ]]|18px|0}}
| align=center| {{jav|[[ꦠ]]|18px|0}}
| align=center| {{jav|[[ꦱ]]|18px|0}}
| align=center| {{jav|[[ꦮ]]|18px|0}}
| align=center| {{jav|[[ꦭ]]|18px|0}}
| align=center| {{jav|[[ꦥ]]|18px|0}}
| align=center| {{jav|[[ꦝ]]|18px|0}}
| align=center| {{jav|[[ꦗ]]|18px|0}}
| align=center| {{jav|[[ꦪ]]|18px|0}}
| align=center| {{jav|[[ꦚ]]|18px|0}}
| align=center| {{jav|[[ꦩ]]|18px|0}}
| align=center| {{jav|[[ꦒ]]|18px|0}}
| align=center| {{jav|[[ꦧ]]|18px|0}}
| align=center| {{jav|[[ꦛ]]|18px|0}}
| align=center| {{jav|[[ꦔ]]|18px|0}}
|- style="length:20%;background:white;"
| style="width:20%; text-align:center;"|'''Akṣara Raja'''
| colspan="1"|
| align=center| {{jav|[[ꦟ]]|18px|0}}
| align=center| {{jav|[[ꦖ]]|18px|0}}
| colspan="1"|
| align=center| {{jav|[[ꦑ]]|18px|0}}
| align=center|
| align=center| {{jav|[[ꦡ]]|18px|0}}
| align=center| {{jav|[[ꦯ]]|18px|0}}
| colspan="2"|
| align=center| {{jav|[[ꦦ]]|18px|0}}
|
| align=center| {{jav|[[ꦘ]]|18px|0}}
| colspan="3" |
| align=center| {{jav|[[ꦓ]]|18px|0}}
| align=center| {{jav|[[ꦨ]]|18px|0}}
| colspan="2"|
|}
</center>
|-
|-
<center>
! align=center|'''[[Konsonan bibir|Labial]]'''
{| class="wikitable" style="width:60%; margin:auto; clear:both; margin:0; font-size:90%;"
| style="text-align:center;"| [[File:Vowel ukara.png|40px]]<hr>u
| style="text-align:center;"| [[File:Vowel uukara.png|40px]]<hr>ū
| colspan="7" style="background:#ccf; text-align:center;" |'''''Aksara Sowara'''''
|-
|-
!'''a/â'''
! style="text-align:center;"|'''Velar-Palatal'''
!'''i'''
| style="text-align:center;"| [[File:Vowel ekara.png|40px]]<hr>é{{ref|e|5}}
!'''u'''
| style="text-align:center;"| [[File:Vowel aikara.png|40px]]<hr>ai{{ref|ai|6}}
!'''é/è'''
!'''o'''
|-
|-
| style="width:20%; text-align:center;"|{{jav|ꦄ|18px}}
! align=center|'''Velar-Labial'''
| style="text-align:center;"| [[File:Vowel okara.png|40px]]<hr>o
| align=center|{{jav|ꦆ|18px}}
| align=center|{{jav|ꦈ|18px}}
| style="text-align:center;"| [[File:Vowel aukara.png|40px]]<hr>au{{ref|au|7}}
| align=center|{{jav|ꦌ|18px}}
|-
| align=center|{{jav|ꦎ|18px}}
| colspan="11" style="background:#F8F8F8;font-size:small;text-align:left" | '''Catatan'''
<small>
:1. {{note|re|1}} '''pa cerek''', dalam perkembangannya di Jawa dilafalkan /rə/ sebagaimana re dalam kata "remah"
:2. {{note|reu|2}} '''pa cerek dirgha''', dalam bahasa Sanskerta sebenarnya hanya digunakan sebagai pelengkap sistem fonologi Panini<ref name="woodard">{{cite book|title=The Ancient Languages of Asia and the Americas|first=Roger D|last=Woodard|url=https://books.google.co.id/books/about/The_Ancient_Languages_of_Asia_and_the_Am.html?id=UQpAuNIP4oIC&redir_esc=y|publisher=Cambridge University Press|year=2008|page=9|isbn=0521684943}}</ref>
:3. {{note|le|3}} '''nga lelet''', dalam perkembangannya di Jawa dilafalkan /lə/ sebagaimana le dalam kata "lemah"
:4. {{note|leu|4}} '''nga lelet raswadi''', dalam bahasa Sanskerta sebenarnya hanya digunakan sebagai pelengkap sistem fonologi Panini<ref name="woodard"/>
:5. {{note|e|5}} /e/ sebagaimana e dalam kata "enak"
:6. {{note|ai|6}} [[diftong]] /aj/ sebagaimana ai dalam kata "sungai"
:7. {{note|au|7}} [[diftong]] /aw/ sebagaimana au kata "pantau"
</small>
|}
|}
</center>
{| class="wikitable" style="width:40%;"
|+ style="text-align:center;" | ''Aksara Swara''
|- style="text-align:center;"
!'''Tempat pelafalan'''
! Pendek
! Panjang
|-
! style="text-align:center; "| '''[[Konsonan langit-langit belakang|Velar]]'''
| style="text-align:center; "| ꦄ<hr>a
| style="text-align:center; "| ꦄꦴ<hr>ā
|-
|-
<center>
! style="text-align:center;"|'''[[Konsonan langit-langit|Palatal]]'''
{| class="wikitable" style="width:60%; margin:auto; clear:both; margin:0; font-size:90%;"
| style="text-align:center;"| ꦆ<hr>i
| style="text-align:center;"| ꦇ<hr>ī
|-
|-
| colspan="5" style="background:#ccf; text-align:center;" |'''''Pangangguy Sowara'''''
! align=center|'''[[Konsonan tarik-belakang|Retrofleks]]'''
| style="text-align:center; "| ꦉ<hr>ṛ/re{{ref|re|1}}
| style="text-align:center; "| ꦉꦴ<hr>ṝ{{ref|reu|2}}
|-
|-
!'''i'''
! style="text-align:center;"|'''[[Konsonan gigi|Dental]]'''
!'''u'''
| style="text-align:center;"| ꦊ<hr>ḷ/le{{ref|le|3}}
!'''ê'''
| style="text-align:center;"| ꦋ<hr>ḹ{{ref|leu|4}}
!'''é/è'''
!'''o'''
|-
|-
| style="width:20%; text-align:center;"|{{jav|ꦶ|18px}}<br>cethak
! align=center|'''[[Konsonan bibir|Labial]]'''
| style="text-align:center;"| ꦈ<hr>u
| align=center|{{jav|ꦸ|18px}}<br>soko
| style="text-align:center;"| ꦈꦴ<hr>ū
| align=center|{{jav|ꦼ|18px}}<br>petpet
| align=center|{{jav|ꦺ|18px}}<br>talèng/lenge
| align=center|{{jav|ꦺꦴ|18px}}<br>talèng-talong/lenge-longo
|-
|-
|}
! style="text-align:center;"|'''Velar-Palatal'''
</center>
| style="text-align:center;"| ꦌ<hr>é{{ref|e|5}}
| style="text-align:center;"| ꦍ<hr>ai{{ref|ai|6}}
|-
|-
<center>
! align=center|'''Velar-Labial'''
{| class="wikitable" style="width:30%; margin:auto; clear:both; margin:0; font-size:90%;"
| style="text-align:center;"| ꦎ<hr>o
| style="text-align:center;"| ꦎꦴ<hr>au{{ref|au|7}}
| colspan="3" style="background:#ccf; text-align:center;" |'''''Pangangguy Panyegek'''''
|-
|-
!-ng
| colspan="11" style="background:#F8F8F8;font-size:small;text-align:left" | '''Catatan'''
!-'
<small>
(suara sentak)
:1. {{note|re|1}} '''pa cerek''', dalam perkembangannya di Jawa dilafalkan /rə/ sebagaimana re dalam kata "remah"
!-r
:2. {{note|reu|2}} '''pa cerek dirgha''', dalam bahasa Sanskerta sebenarnya hanya digunakan sebagai pelengkap sistem fonologi Panini<ref name="woodard">{{cite book|title=The Ancient Languages of Asia and the Americas|first=Roger D|last=Woodard|url=https://books.google.co.id/books/about/The_Ancient_Languages_of_Asia_and_the_Am.html?id=UQpAuNIP4oIC&redir_esc=y|publisher=Cambridge University Press|year=2008|page=9|isbn=0521684943}}</ref>
|-
:3. {{note|le|3}} '''nga lelet''', dalam perkembangannya di Jawa dilafalkan /lə/ sebagaimana le dalam kata "lemah"
| align="center" |{{jav|ꦁ|18px|0}}<br>cekcek
:4. {{note|leu|4}} '''nga lelet raswadi''', dalam bahasa Sanskerta sebenarnya hanya digunakan sebagai pelengkap sistem fonologi Panini<ref name="woodard"/>
| align="center" |{{jav|ꦃ|18px|0}}<br>bisat/wikayan/bikyan
:5. {{note|e|5}} /e/ sebagaimana e dalam kata "enak"
| align="center" |{{jav|ꦂ|18px|0}}<br>sajar
:6. {{note|ai|6}} [[diftong]] /aj/ sebagaimana ai dalam kata "sungai"
:7. {{note|au|7}} [[diftong]] /aw/ sebagaimana au kata "pantau"
</small>
|}
|}
</center>

=== Rékan ===
{| class="wikitable" style="width:60%;"
|+ style="text-align: center;" | ''Aksara Rékan''
|-style="text-align:center;"
!
! style="width: 55px;" |ḥa
! style="width: 55px;" |kha
! style="width: 55px;" |qa{{ref|kasak|1}}
! style="width: 55px;" |dza
! style="width: 55px;" |sya
! style="width: 55px;" |fa/va
! style="width: 55px;" |za
! style="width: 55px;" |gha
! style="width: 55px;" |'a
|-
! text-align:center;" |Aksara Jawa
| align=center| [[File:Rekan ha2.png|50px]]
| align=center| [[File:Rekan kha2.png|50px]]
| align=center| [[File:Rekan qa2.png|50px]]
| align=center| [[File:Rekan dza2.png|50px]]
| align=center| [[File:Rekan sya2.png|50px]]
| align=center| [[File:Rekan fa2.png|50px]]
| align=center| [[File:Rekan za2.png|50px]]
| align=center| [[File:Rekan gha2.png|50px]]
| align=center| [[File:Rekan 'a2.png|50px]]
|-
! text-align:center;" |Abjad Arab
| align=center| {{lang|ar|ح}}
| align=center| {{lang|ar|خ}}
| align=center| {{lang|ar|ق}}
| align=center| {{lang|ar|ذ}}
| align=center| {{lang|ar|ش}}
| align=center| {{lang|ar|ف}}
| align=center| {{lang|ar|ز}}
| align=center| {{lang|ar|غ}}
| align=center| {{lang|ar|ع}}
|-
|-
<center>
| colspan="23" style="background:#F8F8F8;font-size:small;text-align:left" | '''Catatan'''
{| class="wikitable" style="width:30%; margin:auto; clear:both; margin:0; font-size:90%;"
<small>
| colspan="3" style="background:#ccf; text-align:center;" |'''''Pangangguy Panambah'''''
:1. {{note|kasak|1}} '''ka sasak''', hanya digunakan dalam penulisan [[bahasa Sasak]]
|-
</small>
!-ra-
|}
!-re-

!-ya-
{| class="wikitable" style="width:60%;"
|+ style="text-align: center;" | ''Aksara Rékan''
|-style="text-align:center;"
!
! style="width: 55px;" |ḥa
! style="width: 55px;" |kha
! style="width: 55px;" |qa
! style="width: 55px;" |dza
! style="width: 55px;" |sya
! style="width: 55px;" |fa/va
! style="width: 55px;" |dha
! style="width: 55px;" |za
! style="width: 55px;" |gha
! style="width: 55px;" |tha
! style="width: 55px;" |'a
|-
! text-align:center;" |Aksara Jawa
| align=center| ꦲ꦳
| align=center| ꦏ꦳
| align=center| ꦐ{{ref|kasak|1}}
| align=center| ꦢ꦳
| align=center| ꦱ꦳
| align=center| ꦥ꦳
| align=center| ꦝ꦳
| align=center| ꦗ꦳
| align=center| ꦒ꦳
| align=center| ꦛ꦳
| align=center| ꦔ꦳
|-
! text-align:center;" |Abjad Arab
| align=center| {{lang|ar|ح}}
| align=center| {{lang|ar|خ}}
| align=center| {{lang|ar|ق}}
| align=center| {{lang|ar|ذ}}
| align=center| {{lang|ar|ش}}
| align=center| {{lang|ar|ف}}
| align=center| {{lang|ar|ض}}
| align=center| {{lang|ar|ز}}
| align=center| {{lang|ar|غ}}
| align=center| {{lang|ar|ط}}
| align=center| {{lang|ar|ع}}
|-
|-
| align="center" |{{jav|ꦿ|18px|0}}<br>cakkra/podor
| colspan="23" style="background:#F8F8F8;font-size:small;text-align:left" | '''Catatan'''
| align="center" |{{jav|ꦽ|18px}}<br>kerrot/perper
<small>
| align="center" |{{jav|ꦾ|18px}}<br>pengkal/sokomalja
:1. {{note|kasak|1}} '''ka sasak''', hanya digunakan dalam penulisan [[bahasa Sasak]]
</small>
|}
|}
</center>

=== Swara ===
{| class="wikitable" style="width:60%;"
|+ style="text-align: center;" | ''Sanḍangan Swara''
|- style="text-align: center"
!colspan=6| Pendek
!colspan=6| Panjang
|- style="text-align: center"
!style="width: 80px;" | -a
!style="width: 80px;" | -i
!style="width: 80px;" | -u
!style="width: 80px;" | -é{{ref label|1|1}}
!style="width: 80px;" | -o
!style="width: 80px;" | -e{{ref label|2|2}}
! style="width: 80px;" |-ā
! style="width: 80px;" |-ī
! style="width: 80px;" |-ū
! style="width: 80px;" |-ai{{ref label|3|3}}
! style="width: 80px;" |-au{{ref label|4|4}}
! style="width: 80px;" |-eu{{ref label|5|5}}
|- style="text-align: center"
| -
| [[file:Sandangan wulu.png|50px]]
| [[file:Sandangan suku.png|50px]]
| [[file:Sandangan taling.png|50px]]
| [[file:Sandangan taling-tarung.png|50px]]
| [[file:Sandangan pepet.png|50px]]
| [[file:Sandangan tarung.png|50px]]
| [[file:Sandangan wulu melik.png|50px]]
| [[file:Sandangan suku mendut.png|50px]]
| [[file:Sandangan dirga mure.png|50px]]
| [[file:Sandangan dirga mure-tarung.png|50px]]
| [[file:Sandangan pepet-tarung.png|50px]]
|-
| style="text-align: center" | -
| style="text-align: center" |wulu
| style="text-align: center" |suku
| style="text-align: center" |taling
| style="text-align: center" |taling-tarung
| style="text-align: center" |pepet
| style="text-align: center" |tarung
| style="text-align: center" |wulu melik
| style="text-align: center" |suku mendut
| style="text-align: center" |dirga muré
| style="text-align: center" |dirga muré-tarung
| style="text-align: center" |pepet-tarung
|- style="text-align: center"
! ka
! ki
! ku
! ké
! ko
! ke
! kā
! kī
! kū
! kai
! kau
! keu
|- style="text-align: center"
| ꦏ
| ꦏꦶ
| ꦏꦸ
| ꦏꦺ
| ꦏꦺꦴ
| ꦏꦼ
| ꦏꦴ
| ꦏꦷ
| ꦏꦹ
| ꦏꦻ
| ꦭꦻꦴ
| ꦏꦼꦴ
|-
|-
<center>
| colspan="12" style="background:#F8F8F8;font-size:small;text-align:left" | '''Catatan'''
{| class="wikitable" style="margin:auto; clear:both; margin:0; font-size:90%;"
<small>
!'''Virama'''
:1. {{note|1}}/e/ sebagaimana e dalam kata "enak"
|-
:2. {{note|2}}/ə/ sebagaimana e dalam kata "empat"
| align="center" |{{jav|꧀|18px}}<br>papatèn/pengkon
:3. {{note|3}}[[diftong]] /aj/ sebagaimana ai dalam kata "sungai"
:4. {{note|4}}[[diftong]] /aw/ sebagaimana au dalam kata "pantau"
:5. {{note|5}}/ɤ/ sebagaimana eu dalam kata bahasa Sunda "peyeum". Dalam alih aksara bahasa Kawi, diromanisasi menjadi ö<ref name="mardikawi"/>
</small>
|}
|}
</center>


{| class="wikitable" style="width:60%;"
|+ style="text-align: center;" | ''Sanḍangan Swara''
|- style="text-align: center"
!colspan=6| Pendek
!colspan=6| Panjang
|- style="text-align: center"
!style="width: 80px;" | -a
!style="width: 80px;" | -i
!style="width: 80px;" | -u
!style="width: 80px;" | -é{{ref label|1|1}}
!style="width: 80px;" | -o
!style="width: 80px;" | -e{{ref label|2|2}}
! style="width: 80px;" |-ā
! style="width: 80px;" |-ī
! style="width: 80px;" |-ū
! style="width: 80px;" |-ai{{ref label|3|3}}
! style="width: 80px;" |-au{{ref label|4|4}}
! style="width: 80px;" |-eu{{ref label|5|5}}
|- style="text-align: center"
| -
| ꦶ
| ꦸ
| ꦺ
| ꦺꦴ
| ꦼ
| ꦴ
| ꦷ
| ꦹ
| ꦻ
| ꦻꦴ
| ꦼꦴ
|-
| style="text-align: center" | -
| style="text-align: center" |wulu
| style="text-align: center" |suku
| style="text-align: center" |taling
| style="text-align: center" |taling-tarung
| style="text-align: center" |pepet
| style="text-align: center" |tarung
| style="text-align: center" |wulu melik
| style="text-align: center" |suku mendut
| style="text-align: center" |dirga muré
| style="text-align: center" |dirga muré-tarung
| style="text-align: center" |pepet-tarung
|- style="text-align: center"
! ka
! ki
! ku
! ké
! ko
! ke
! kā
! kī
! kū
! kai
! kau
! keu
|- style="text-align: center"
| ꦏ
| ꦏꦶ
| ꦏꦸ
| ꦏꦺ
| ꦏꦺꦴ
| ꦏꦼ
| ꦏꦴ
| ꦏꦷ
| ꦏꦹ
| ꦏꦻ
| ꦭꦻꦴ
| ꦏꦼꦴ
|-
|-
<center>
| colspan="12" style="background:#F8F8F8;font-size:small;text-align:left" | '''Catatan'''
{| class="wikitable" style="width:40%; margin:auto; clear:both; margin:0; font-size:90%;"
<small>
| colspan="21" style="background:#ccf; text-align:center;" |'''Angka'''
:1. {{note|1}}/e/ sebagaimana e dalam kata "enak"
|- style="background:#f0f8ff; text-align:center;"
:2. {{note|2}}/ə/ sebagaimana e dalam kata "empat"
|'''Angka&nbsp;Arab'''
:3. {{note|3}}[[diftong]] /aj/ sebagaimana ai dalam kata "sungai"
|'''1'''
:4. {{note|4}}[[diftong]] /aw/ sebagaimana au dalam kata "pantau"
|'''2'''
:5. {{note|5}}/ɤ/ sebagaimana eu dalam kata bahasa Sunda "peyeum". Dalam alih aksara bahasa Kawi, diromanisasi menjadi ö<ref name="mardikawi"/>
|'''3'''
</small>
|'''4'''
|'''5'''
|'''6'''
|'''7'''
|'''8'''
|'''9'''
|'''0'''
|- style="text-align:center;" valign="top"
!Angka&nbsp;Jawa
|{{Jav|꧑|h=0}}
|{{jav|꧒|h=0}}
|{{jav|꧓|h=0}}
|{{jav|꧔|h=0}}
|{{jav|꧕|h=0}}
|{{jav|꧖|h=0}}
|{{jav|꧗|h=0}}
|{{jav|꧘|h=0}}
|{{jav|꧙|h=0}}
|{{jav|꧐|h=0}}
|- style="text-align:center;" valign="top"
!Nama (madura)
|{{jav|ꦲꦺꦠ꧀ꦠꦺꦴꦁ}}
|{{jav|ꦢꦸꦮꦃ}}
|{{jav|ꦠꦼꦭ꧀ꦭꦺꦴꦃ}}
|{{jav|ꦲꦼꦩ꧀ꦥꦃ}}
|{{jav|ꦭꦺꦩ}}
|{{jav|ꦲꦼꦤ꧀ꦤꦼꦩ꧀}}
|{{jav|ꦥꦺꦠ꧀ꦠꦺꦴ}}
|{{jav|ꦧꦭ꧀ꦭꦸꦃ}}
|{{jav|ꦱꦔ}}
|{{jav|ꦲꦺꦤ꧀ꦤꦺꦴꦭ꧀}}
|- style="text-align:center;" valign="top"
!Nama (latin)
|èttong
|duwâ'
|tello'
|empa'
|lèma
|ennem
|pètto
|bâllu'
|sanga
|ennol
|}
|}
</center>

=== Panyigeging wanda ===
{| class="wikitable" style="width:40%;"
|+ style="text-align: center;" | ''Sanḍangan Panyigeging Wanda''
|- style="text-align: center"
!style="width:80px;" | -m
!style="width:80px;" | -ng
!style="width:80px;" | -r
!style="width:80px;" | -h
!style="width:80px;" | pemati
|- style="text-align: center"
| [[File:Sandangan panyangga.png|50px]]
| [[File:Sandangan cecak.png|50px]]
| [[File:Sandangan layar.png|50px]]
| [[File:Sandangan wignyan.png|50px]]
| [[File:Sandangan pangkon.png|50px]]
|-
| style="text-align: center" | panyangga
| style="text-align: center" | cecak
| style="text-align: center" | layar
| style="text-align: center" | wignyan
| style="text-align: center" | pangkon
|- style="text-align: center"
! kam
! kang
! kar
! kah
! k
|- style="text-align: center"
| ꦏꦀ{{ref label|panyangga|1}}
| ꦏꦁ
| ꦏꦂ
| ꦏꦃ
| ꦏ꧀{{ref label|pangkon|2}}
|-
| colspan="6" style="background:#F8F8F8;font-size:small;text-align:left" | '''Catatan'''
<small>
:1. {{note|panyangga}} umumnya hanya ditemukan dalam salinan lontar Bali untuk menuliskan suku kata suci [[om]] ꦎꦀ
:2. {{note|pangkon}} tidak digunakan untuk suku kata tertutup yang terjadi di tengah kata atau kalimat (lihat [[#Pasangan|pasangan]])
|}
|}
{{cob}}


==== Contoh ====

<center>
{| class="wikitable" style="width:40%;"
|+ style="text-align: center;" | ''Sanḍangan Panyigeging Wanda''
|- style="text-align: center"
!style="width:80px;" | -m
!style="width:80px;" | -ng
!style="width:80px;" | -r
!style="width:80px;" | -h
!style="width:80px;" | pemati
|- style="text-align: center"
| ꦀ
| ꦁ
| ꦂ
| ꦃ
| ꧀
|-
| style="text-align: center" | panyangga
| style="text-align: center" | cecak
| style="text-align: center" | layar
| style="text-align: center" | wignyan
| style="text-align: center" | pangkon
|- style="text-align: center"
! kam
! kang
! kar
! kah
! k
|- style="text-align: center"
| ꦏꦀ{{ref label|panyangga|1}}
| ꦏꦁ
| ꦏꦂ
| ꦏꦃ
| ꦏ꧀{{ref label|pangkon|2}}
|-
| colspan="6" style="background:#F8F8F8;font-size:small;text-align:left" | '''Catatan'''
<small>
:1. {{note|panyangga}} umumnya hanya ditemukan dalam salinan lontar Bali untuk menuliskan suku kata suci [[om]] ꦎꦀ
:2. {{note|pangkon}} tidak digunakan untuk suku kata tertutup yang terjadi di tengah kata atau kalimat (lihat [[#Pasangan|pasangan]])
|}

=== Wyanjana ===
{| class="wikitable" style="width:40%;"
|+ style="text-align: center;" | ''Sanḍangan Wyanjana''
|- style="text-align: center"
!style="width:80px;"| -re
!style="width:80px;"| -y-
!style="width:80px;"| -r-
!style="width:80px;"| -l-
!style="width:80px;"| -w-
|- style="text-align: center"
| [[File:Sandangan keret.png|50px]]
| [[File:Sandangan pengkal.png|50px]]
| [[File:Sandangan cakra.png|50px]]
| [[File:Pasangan nglegena la.png|50px]]
| [[File:Pasangan nglegena wa.png|50px]]
|-
| style="text-align: center" | keret
| style="text-align: center" | pèngkal
| style="text-align: center" | cakra
| style="text-align: center" | panjingan la
| style="text-align: center" | gembung
|- style="text-align: center"
! kre
! kya
! kra
! kla
! kwa
|- style="text-align: center"
| ꦏꦽ
| ꦏꦾ
| ꦏꦿ
| ꦏ꧀ꦭ
| ꦏ꧀ꦮ
|}



{| class="wikitable" style="width:40%;"
|+ style="text-align: center;" | ''Sanḍangan Wyanjana''
|- style="text-align: center"
!style="width:80px;"| -re
!style="width:80px;"| -y-
!style="width:80px;"| -r-
!style="width:80px;"| -l-
!style="width:80px;"| -w-
|- style="text-align: center"
| ꦽ
| ꦾ
| ꦿ
| ꧀ꦭ
| ꧀ꦮ
|-
| style="text-align: center" | keret
| style="text-align: center" | pèngkal
| style="text-align: center" | cakra
| style="text-align: center" | panjingan la
| style="text-align: center" | gembung
|- style="text-align: center"
! kre
! kya
! kra
! kla
! kwa
|- style="text-align: center"
| ꦏꦽ
| ꦏꦾ
| ꦏꦿ
| ꦏ꧀ꦭ
| ꦏ꧀ꦮ
|}

=== Pasangan ===


{| class="wikitable" style="width:60%;"
|+ style="text-align: center;" | ''Aksara'' dan ''Pasangan Wyanjana''
|-style="text-align:center;"
!
! ha/a
! na
! ca
! ra
! ka
! da
! ta
! sa
! wa
! la
! pa
! ḍa
! ja
! ya
! nya
! ma
! ga
! ba
! ṭa
! nga
|- style="length:20%;"
! style="width:10%; text-align:center;" |Nglegéna
| align="center" |ꦲ<hr>​ ꧀ꦲ
| align="center" |ꦤ<hr>​ ꧀ꦤ
| align="center" |ꦕ<hr>​ ꧀ꦕ
| align="center" |ꦫ<hr>​ ꧀ꦫ
| align="center" |ꦏ<hr>​ ꧀ꦏ
| align="center" |ꦢ<hr>​ ꧀ꦢ
| align="center" |ꦠ<hr>​ ꧀ꦠ
| align="center" |ꦱ<hr>​ ꧀ꦱ
| align="center" |ꦮ<hr>​ ꧀ꦮ
| align="center" |ꦭ<hr>​ ꧀ꦭ
| align="center" |ꦥ<hr>​ ꧀ꦥ
| align="center" |ꦝ<hr>​ ꧀ꦝ
| align="center" |ꦗ<hr>​ ꧀ꦗ
| align="center" |ꦪ<hr>​ ꧀ꦪ
| align="center" |ꦚ<hr>​ ꧀ꦚ
| align="center" |ꦩ<hr>​ ꧀ꦩ
| align="center" |ꦒ<hr>​ ꧀ꦒ
| align="center" |ꦧ<hr>​ ꧀ꦧ
| align="center" |ꦛ<hr>​ ꧀ꦛ
| align="center" |ꦔ<hr>​ ꧀ꦔ
|- style="length:20%;"
! style="width:10%; text-align:center;" |Murda
! align="center" |
| align="center" |ꦟ<hr>​꧀ꦟ
! align="center" |
| align="center" |ꦬ<hr>​꧀ꦬ
| align="center" |ꦑ<hr>​꧀ꦑ
! align="center" |
| align="center" |ꦡ<hr>​꧀ꦡ
| align="center" |ꦯ<hr>​꧀ꦯ
! align="center" |
! align="center" |
| align="center" |ꦦ<hr>​꧀ꦦ
! align="center" |
! align="center" |
! align="center" |
| align="center" |ꦘ<hr>​꧀ꦘ
! align="center" |
| align="center" |ꦓ<hr>​꧀ꦓ
| align="center" |ꦨ<hr>​꧀ꦨ
!
!
|- style="length:20%;"
! style="width:10%; text-align:center;" |Mahaprana
! align="center" |
! align="center" |
| align="center" |ꦖ<hr>​꧀ꦖ
! align="center" |
!
| align="center" |ꦣ<hr>​꧀ꦣ
! align="center" |
| align="center" |ꦰ<hr>​꧀ꦰ
! align="center" |
! align="center" |
! align="center" |
| align="center" |ꦞ<hr>​꧀ꦞ
| align="center" |ꦙ<hr>​꧀ꦙ
! align="center" |
! align="center" |
! align="center" |
! align="center" |
! align="center" |
| align="center" |ꦜ<hr>​꧀ꦜ
! align="center" |
|}

=== Angka ===
{| class="wikitable" style="width:40%;"
|+ style="text-align: center;" | ''Angka''
|- style="text-align: center"
! 0
! 1
! 2
! 3
! 4
! 5
! 6
! 7
! 8
! 9
|- style="text-align: center"
| [[File:Angka 0.png|50px]]
| [[File:Angka 1.png|50px]]
| [[File:Angka 2.png|50px]]
| [[File:Angka 3.png|50px]]
| [[File:Angka 4.png|50px]]
| [[File:Angka 5.png|50px]]
| [[File:Angka 6.png|50px]]
| [[File:Angka 7.png|50px]]
| [[File:Angka 8.png|50px]]
| [[File:Angka 9.png|50px]]
|}


{| class="wikitable" style="width:40%;"
|+ style="text-align: center;" | ''Angka''
|- style="text-align: center"
! 0
! 1
! 2
! 3
! 4
! 5
! 6
! 7
! 8
! 9
|- style="text-align: center"
| ꧐
| ꧑
| ꧒
| ꧓
| ꧔
| ꧕
| ꧖
| ꧗
| ꧘
| ꧙
|}

=== Tanda baca ===
{| class="wikitable" style="width:80%;"
|+ style="text-align: center;" | ''Pada''
|-style="text-align: center"
! rowspan=2| lingsa
! rowspan=2| lungsi
! rowspan=2| adeg
! rowspan=2| adeg-adeg
! rowspan=2| pisélèh
! rowspan=2| rerenggan
! rowspan=2| pangkat
! rowspan=2| rangkap
! colspan=5| surat
! colspan=2| koreksi
|-
! anḍap
! madya
! luhur
! guru
! pancak
! tirta tumétès
! isèn-isèn
|-style="text-align: center"
| [[File:pada lingsa1.png|24px]]
| [[File:pada lungsi1.png|24px]]
| [[File:pada adeg2.png|24px]]
| [[File:pada adeg-adeg.png|24px]]
| [[File:pada piseleh.png|24px]]...[[File:pada piseleh terbalik.png|24px]]
| [[File:Pada rerengan kiri.png|40px]]...[[File:Pada rerengan kanan.png|40px]]
| [[File:pada pangkat1.png|22px]]
| [[File:pada rangkep.png|24px]]
| [[File:pada surat andhap.png|60px]]
| [[File:pada surat madya.png|60px]]
| [[File:pada surat luhur.png|60px]]
| [[File:pada guru1.png|50px]]
| [[File:pada pancak1.png|50px]]
| [[File:Pada tirta tumetes.png|25px]][[File:Pada tirta tumetes.png|25px]][[File:Pada tirta tumetes.png|25px]]
| [[File:Pada isen-isen.png|25px]][[File:Pada isen-isen.png|25px]][[File:Pada isen-isen.png|25px]]
|}


{| class="wikitable" style="width:60%;"
|+ style="text-align: center;" | ''Pada''
|-style="text-align: center"
! rowspan=2| lingsa
! rowspan=2| lungsi
! rowspan=2| adeg
! rowspan=2| adeg-adeg
! rowspan=2| pisélèh
! rowspan=2| rerenggan
! rowspan=2| pangkat
! rowspan=2| rangkap
! colspan=5| surat
! colspan=2| koreksi
|-
! anḍap
! madya
! luhur
! guru
! pancak
! tirta tumétès
! isèn-isèn
|-style="text-align: center"
| ꧈
| ꧉
| ꧊
| ꧋
| ꧌...꧍
| ꧁...꧂
| ꧇
| ꧏ
| ꧃
| ꧄
| ꧅
| ꧋꧆꧋
| ꧉꧆꧉
| ꧞꧞꧞
| ꧟꧟꧟
|}

=== pepadan ===
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!Alfabet Latin
|+ style="text-align: center;" | ''Pepadan''
!''Akṣara Maḍurâ''
|-
|-
|''24 orèng sè ollè bhântowan berrâs.''
! colspan=2 style="text-align: center"| pada kecil
|{{Script/Java|꧋꧒꧔꧇ꦲꦺꦴꦫꦺꦁꦱꦺꦲꦺꦴꦭ꧀ꦭꦺꦧꦤ꧀ꦠꦺꦴꦮꦤ꧀ꦧꦼꦂꦫꦱ꧀꧈}}
! colspan=3 style="text-align: center"| pada besar
|-
|-
|''Bhu Salama ngobângè 21 bighi' somangka.''
| style="text-align: center"|[[File:Pepadan from serat jayalengkara 9r.jpg|210px]]
|{{Script/Java|꧋ꦧꦸꦯꦭꦩꦔꦺꦴꦧꦔꦺ꧇꧒꧑꧇ꦧꦶꦒꦶꦃꦱꦺꦴꦩꦁꦏ꧉}}
| style="text-align: center"|[[File:Pepadan from babad mataram 10r.jpg|210px]]
| style="text-align: center"|[[File:Pepadan from serat jayalengkara 24r.jpg|210px]]
| style="text-align: center"|[[File:Pepadan from serat selarasa 44r.jpg|210px]]
| style="text-align: center"|[[File:Pepadan from jatikusuma 50v.jpg|210px]]
|-
|-
|''Pa' Salam ngobângè sampan 735.''
| colspan=2 rowspan=2 style="text-align: center"| [[File:Pada surat luhur.png|50px]]
|{{Script/Java|꧋ꦥꦃꦯꦭꦩ꧀ꦔꦺꦴꦧꦔꦺꦱꦩ꧀ꦥꦤ꧀꧇꧗꧓꧕꧉}}
| colspan=3 rowspan=2 style="text-align: center"| [[File:Pada tembang purwa.png|150px]]
|}
|}
</center>


=== Fon ===
<center>
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|+Perbandingan tampilan beberapa fon Jawa
|+ style="text-align: center;" | ''Pepadan''
|-
|-
| {{center|{{resize|140%|{{Jav|꧋ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦮꦺꦴꦁꦏꦭꦲꦶꦂꦫꦏ꧀ꦏꦺꦏꦤ꧀ꦛꦶꦩꦂꦢꦶꦏꦭꦤ꧀ꦢꦂꦧꦺꦩꦂꦠꦧꦠ꧀ꦭꦤ꧀ꦲꦏ꧀ꦲꦏ꧀ꦏꦁꦥꦝ꧉}}}}}}
! colspan=2 style="text-align: center"| pada kecil
|- align="center" bgcolor="#f0f0f0"
! colspan=3 style="text-align: center"| pada besar
| '''Hanacaraka/Pallawa''', oleh Teguh Budi Sayoga
|-
|-
| [[Berkas:Sample Hanacaraka font.png|700px]]
| style="text-align: center"|[[File:Pepadan from serat jayalengkara 9r.jpg|210px]]
|- align="center" bgcolor="#f0f0f0"
| style="text-align: center"|[[File:Pepadan from babad mataram 10r.jpg|210px]]
| '''JG Aksara Jawa''', oleh Jason Glavy
| style="text-align: center"|[[File:Pepadan from serat jayalengkara 24r.jpg|210px]]
| style="text-align: center"|[[File:Pepadan from serat selarasa 44r.jpg|210px]]
| style="text-align: center"|[[File:Pepadan from jatikusuma 50v.jpg|210px]]
|-
|-
| [[Berkas:Sample JG Aksara Jawa.png|700px]]
| colspan=2 rowspan=2 style="text-align: center"| ꧅
|- align="center" bgcolor="#f0f0f0"
| colspan=3 rowspan=2 style="text-align: center"| ꧅ ꦧ꧀ꦖ ꧅
| '''Tuladha Jejeg''', oleh R.S. Wihananto
|-
| [[Berkas:Sample Tuladha Jejeg.png|700px]]
|- align="center" bgcolor="#f0f0f0"
| '''Aturra''', oleh Aditya Bayu Perdana
|-
| [[Berkas:Sample Aturra.png|700px]]
|- align="center" bgcolor="#f0f0f0"
| '''Adjisaka''', oleh Sudarto HS/Ki Demang Sokowanten
|-
| [[Berkas:Sample Adjisaka.png|700px]]
|- align="center" bgcolor="#f0f0f0"
| '''Noto Sans Javanese''', oleh Google Inc.
|-
| [[Berkas:Noto Sans Javanese.png|700px]]
|- align="center" bgcolor="#f0f0f0"
| '''Djoharuddin''', oleh Aditya Bayu Perdana{{efn|Carakan Cirebon gaya Djoharuddin (Sultan Sepuh Cirebon, bertakhta dari 1816 hingga 1845), merupakan salah satu varian Carakan yang digunakan untuk menulis [[bahasa Cirebon]]}}
|-
| [[Berkas:Sample UDHR Djoharuddin.png|700px]]
|}
|}
</center>

* dengan sampel teks baris pertama [[Pernyataan Umum tentang Hak-Hak Asasi Manusia]] dalam bahasa Jawa.

[[Berkas:Malioboro Street, Yogyakarta.JPG|jmpl|Papan nama [[Jalan Malioboro]] yang menggunakan fon aksara Jawa "Hanacaraka" karya Teguh Budi Sayoga, berstatus sebagai fon resmi yang digunakan dalam penulisan papan nama jalan di Yogyakarta.]]
Pada tahun 2013, terdapat sejumlah fon pendukung aksara Jawa yang beredar luas: '''Hanacaraka/Pallawa''' oleh Teguh Budi Sayoga,<ref>{{cite web |url=http://hanacaraka.fateback.com/dok&down.htm|title=Hanacaraka|author=Teguh Budi Sayoga |date=September 2004 |work= |publisher=|accessdate=9 November 2013}}</ref> '''Adjisaka''' oleh Sudarto HS/Ki Demang Sokowanten,<ref>{{cite web |url=http://www.adjisaka.com/ |title=Adjisaka|author=Ki Demang Sokowanten |date=1 November 2009|work= |publisher=|accessdate=9 November 2013}}</ref> '''JG Aksara Jawa''' oleh Jason Glavy,<ref>{{cite web |url=http://www.reocities.com/jglavy/asian.html|title=JG Aksara Jawa|author=Jason Glavy |date=16 December 2006|work= |publisher=|accessdate=9 November 2013}}</ref> '''Carakan Anyar''' oleh Pavkar Dukunov,<ref>{{cite web |url=https://sites.google.com/site/hanacarakan/font|title=Carakan Anyar|author=Pavkar Dukunov |date=Nov 25, 2011|work= |publisher=Hanang Hundarko|accessdate=9 November 2013}}</ref> dan '''Tuladha Jejeg''' oleh R.S. Wihananto,<ref>{{cite web |url=https://sites.google.com/site/jawaunicode/|title=Tuladha Jejeg, Javanese Unicode font|author=R.S. Wihananto |date=|work= |publisher=|accessdate=9 November 2013}}</ref> yang berbasiskan teknologi [[Graphite (SIL)]]. Fon lain yang edaran terbatas termasuk '''Surakarta''' yang dibuat oleh Matthew Arciniega pada 1992 untuk ''screen'' fon [[Macintosh|Mac]],<ref>[http://luc.devroye.org/fonts-46330.html Matthew Arciniega's page]</ref> dan '''Tjarakan''' yang dikembangkan AGFA Monotype sekitar tahun 2000.<ref>[http://www.monotype.co.uk/NonLatin/wt_glyphs/gr_javanese.html AGFA Monotype: Javanese. Glyph repertoire]</ref> Terdapat juga fon berbasis symbol bernama '''Aturra''' yang dikembangkan Aditya Bayu Perdana sejak 2012–2013.<ref>{{cite web |url=http://alteaven.deviantart.com/art/Aturra-Java-365645184 |title=Aturra, font for Javanese|author=Aditya Bayu Perdana |date=1 September 2013 |work= |publisher=|accessdate=9 November 2013}}</ref> Pada tahun 2014, Google memperkenalkan '''Noto Sans Javanese''' sebagai bagian dari seri fon [[Noto (fon)|Noto]] untuk mendukung semua bahasa di dunia.<ref>{{Cite web|url=https://github.com/googlefonts/noto-fonts|title=googlefonts/noto-fonts|website=GitHub|language=en|access-date=2020-02-22}}</ref>

Karena kompleksitas aksara Jawa, banyak fon aksara Jawa menggunakan metode input non-konvensional dibanding aksara [[Brahmi]] lain, dan memiliki sejumlah masalah. Semisal, penggunaan JG Aksara Jawa dapat menimbulkan konflik dengan tulisan lain karena fon tersebut menggunakan kode berbagai tulisan selain Jawa.<ref>[[:jv:Pitulung:Aksara Jawa|Pitulung: Aksara Jawa]]</ref>

Secara teknis, dapat dikatakan bahwa fon Tuladha Jejeg adalah yang paling lengkap. Fon tersebut mampu menampilkan bentuk kompleks dan mendukung semua karakter Jawa dengan basis [[Unicode]]. Hal ini dicapai dengan penggunaan teknologi [[Graphite SIL]]. Namun karena tidak banyak tulisan yang butuh dukungan sekompleks Jawa, penggunaan terbatas pada program yang mendukung Graphite, seperti peramban web [[Firefox]] dan klien surel [[Mozilla Thunderbird|Thunderbird]]. Fon ini juga digunakan untuk tampilan aksara Jawa di situs-situs web [[Wikimedia Foundation]], seperti situs web [[Wikipedia]].<ref name=TJ/>
-->

Revisi terkini sejak 21 Juni 2020 11.29

idPengguna ini merupakan penutur ibu bahasa Indonesia.
en-3This user is able to contribute with an advanced level of English.
... Pengguna ini ingin berkemampuan untuk bertutur lebih banyak bahasa.
Pengguna ini bisa membaca Aksara Bali.
Pengguna ini bisa membaca Surat Batak.
Pengguna ini bisa membaca
Aksara Jawa.
ᨒᨚᨈᨑPengguna ini bisa membaca Aksara Lontara.
Pengguna ini bisa membaca
Aksara Sunda.

Wikipedian Indonesia

Tentang pengguna

[sunting | sunting sumber]

Nama saya Aditya Bayu Perdana bertempat tinggal di Jakarta.

Tertarik banyak hal, namun utamanya hal-hal yang berbau sejarah, bahasa, atau seni.

Kontribusi

[sunting | sunting sumber]

Membuat

[sunting | sunting sumber]

Menyunting

[sunting | sunting sumber]

Galeri

[sunting | sunting sumber]

Beberapa gambar yang saya upload di Commons.

  • Batik pesisir
    Batik pesisir

Akun lain

[sunting | sunting sumber]

Wikipedia Inggris
Commons

Tes

[sunting | sunting sumber]
Diperoleh dari "https://wiki-indonesia.club/w/index.php?title=Pengguna:Alteaven&oldid=17096709"