Lompat ke isi

Bahasa Jawa Serang: Perbedaan antara revisi

Dari Wikipedia bahasa Indonesia, ensiklopedia bebas
Konten dihapus Konten ditambahkan
Super Hylos (bicara | kontrib)
Tidak ada ringkasan suntingan
Tag: Suntingan perangkat seluler Suntingan peramban seluler
Kang Hen45 (bicara | kontrib)
Tidak ada ringkasan suntingan
Tag: Dikembalikan Suntingan perangkat seluler Suntingan peramban seluler
(23 revisi perantara oleh 10 pengguna tidak ditampilkan)
Baris 2: Baris 2:
| name = Jawa Serang
| name = Jawa Serang
| altname = Bahasa Jawa Banten
| altname = Bahasa Jawa Banten
| nativename = {{jav|ꦧꦱꦼꦗꦮꦼꦱꦼꦫꦁ}}<br>{{hlist|''basê Jawê Sèrang''|''basê Jasèng''}}
| nativename = {{jav|ꦧꦱꦼꦗꦮꦼꦱꦼꦫꦁ}}<br>{{hlist|''basê Jawê Sèrang''/''basa Jawa Sèrang''|''basê Jasèng''/''basa Jasèng''}}
| map=Peta Bahasa di Serang Raya.jpg
| mapcaption=Peta persebaran bahasa di [[Serang Raya]], bahasa Jawa Serang dilambangkan dengan warna ungu.
| states= [[Indonesia]]
| states= [[Indonesia]]
| region= {{Tree list}}
| region= {{Tree list}}
* {{Flag|Banten}}
* {{Flag|Banten}}
** {{Kab singkat|Serang}}
** {{Kab singkat|Serang}}
** {{Kab singkat|Tangerang}}
*** [[Gunung Kaler, Tangerang|Gunung Kaler]]
*** [[Mekar Baru, Tangerang|Mekar Baru]]
*** [[Kemiri, Tangerang|Kemiri]]
*** [[Kresek, Tangerang|Kresek]]
*** [[Kronjo, Tangerang|Kronjo]]
*** [[Mauk, Tangerang|Mauk]]
** [[Kota Cilegon]]
** [[Kota Cilegon]]
** [[Kota Serang]]
** [[Kota Serang]]
* {{Flag|Lampung}}
* {{Flag|Lampung}}
** {{Kab singkat|Lampung Selatan}}
** {{Kab singkat|Lampung Selatan}}
** [[Kota Bandar Lampung]]
{{Tree list/end}}
{{Tree list/end}}
| rank = 11
| rank = 11
Baris 17: Baris 27:
|fam3= [[Bahasa Jawa|Jawa]]
|fam3= [[Bahasa Jawa|Jawa]]
|fam4= [[Bahasa Jawa Cirebon|Cirebon-Indramayu]]
|fam4= [[Bahasa Jawa Cirebon|Cirebon-Indramayu]]
|fampos = Jawa
| ancestor = [[Bahasa Jawa Kuno|Jawa Kuno]]
| ancestor = [[Bahasa Jawa Kuno|Jawa Kuno]]
| ancestor2 = Jawa Cirebon-Indramayu
| ancestor2 = Jawa Cirebon-Indramayu
| minority = [[Indonesia]]
| minority = [[Indonesia]]
|glotto = bant1291
|glotto = bant1291
| contoh_teks = Sekabèh wong lair kanggè dunya iku sipatè merdèka lan duwè martabat ugê duwè hak-hak sing padê. Wongnè kaparingan pikiran lan ati nurani ugê hendaknè begaul sesiji kanggè sesamanè ing sêmangèt dêduluran.
| contoh_teks = Sekabèh uwong lair kanggè dunya iku sipatè merdèka lan duwè martabat ugê duwè hak-hak sing padê. Wongnè kaparingan pikiran lan ati nurani ugê hendaknè begaul sesiji kanggè sesamanè ing sêmangèt dêduluran.
|HAM = ya
|HAM = ya
|status_konservasi = NE
|status_konservasi = NE
}}
}}


'''Bahasa Jawa Serang''' (disingkat '''Jaseng'''; {{lang-jv|ꦧꦱꦼꦗꦮꦼꦱꦼꦫꦁ|basê Jawê Sèrang}}) adalah [[dialek bahasa Jawa|dialek]] [[bahasa Jawa]] yang dituturkan oleh masyarakat [[Suku Jawa|Jawa Serang]] (''wong Jasèng''), yakni kelompok masyarakat yang hubungannya paling erat dengan [[Kesultanan Banten]]. Bahasa Jawa Serang adalah sebuah dialek bahasa Jawa yang masih termasuk ragam dialek [[Bahasa Jawa Indramayu|bahasa Jawa Cirebon-Indramayu]] (rumpun [[bahasa Jawa]] bagian barat). Tetapi seiring berjalannya waktu, dialek ini mengalami beberapa perubahan kosakata akibat dikelilingi oleh wilayah penuturan [[bahasa Sunda Banten]] (khususnya [[bahasa Sunda Serang]]) di sekitarnya serta letak geografisnya yang terlalu jauh dengan [[Cirebon]] dan [[Indramayu]] sehingga lebih sering dikategorikan sebagai dialek yang terpisah dengan Cirebon-Indramayu. Bahasa Jawa Serang dituturkan di wilayah utara Provinsi Banten seperti [[Kabupaten Tangerang]] bagian utara dan barat laut, [[Kota Serang]], [[Kabupaten Serang]] bagian utara, dan [[Kota Cilegon]]. Bahasa Jawa Serang juga dituturkan di sebagian kecil wilayah di [[Lampung|Provinsi Lampung]]. Dialek ini dianggap sebagai turunan [[bahasa Jawa Kuno]].
'''Bahasa Jawa Serang''' (disingkat '''Jaseng'''; {{lang-jv|ꦧꦱꦼꦗꦮꦼꦱꦼꦫꦁ|basê Jawê Sèrang/basa Jawa Sèrang}}) adalah [[Dialek bahasa Jawa|dialek]] [[bahasa Jawa]] yang dituturkan oleh masyarakat [[Suku Jawa|Jawa Serang]] (''wong Jasèng''), yakni kelompok masyarakat yang hubungannya paling erat dengan [[Kesultanan Banten]]. Pada masa Kesultanan Banten, dialek ini merupakan bahasa resmi pemerintahan dan juga digunakan sebagai [[bahasa pengantar]] di lingkungan keraton.

Bahasa Jawa Serang terutama dituturkan di wilayah utara Provinsi Banten seperti [[Kabupaten Tangerang]] bagian utara dan barat laut, [[Kota Serang]] bagian utara dan tengah, [[Kabupaten Serang]] bagian utara, dan [[Kota Cilegon]]. Bahasa Jawa Serang juga dituturkan di sebagian kecil wilayah di [[Lampung|Provinsi Lampung]]. Dialek ini juga dianggap sebagai turunan dari [[bahasa Jawa Kuno]].

==Klasifikasi==
Bahasa Jawa Serang merupakan sebuah dialek bahasa Jawa yang masih termasuk dalam ragam dialek [[Bahasa Jawa Indramayu|bahasa Jawa Cirebon-Indramayu]] (rumpun [[bahasa Jawa]] bagian barat). Tetapi seiring berjalannya waktu, dialek ini mengalami beberapa perubahan kosakata akibat dikelilingi oleh wilayah penuturan [[bahasa Sunda Banten]] (khususnya [[Bahasa Sunda Serang|dialek Serang]]) di sekitarnya serta letak geografisnya yang terlalu jauh dengan [[Cirebon]] dan [[Indramayu]] sehingga lebih sering dikategorikan sebagai dialek yang terpisah dengan dialek Cirebon-Indramayu.


== Kosakata ==
== Kosakata ==
Dalam bahasa Jawa Serang terdapat dua tingkatan bahasa, yaitu tingkatan ''babasan'' ([[krama]]) dan standar. Dalam bahasa Jawa Serang, pengucapan huruf [e] ada dua versi, yaitu ada yang diucapkan [è] dan [ê], seperti pada kata "''hendaknè''" atau "''orê''", dan juga ada yang diucapkan [a], seperti pada kata ''"apa"'' atau "''kita''". Daerah yang melafalkan [a] adalah [[Kragilan, Serang|Kragilan]], [[Kibin, Serang|Kibin]], [[Cikande, Serang|Cikande]], [[Kopo, Serang|Kopo]], [[Pamarayan, Serang|Pamarayan]], dan wilayah Serang bagian timur. Sedangkan daerah yang melafalkan [e] adalah [[Serang, Serang|Serang Kota]], [[Cipocok Jaya, Serang|Cipocok Jaya]], [[Kasemen, Serang|Kasemen]], [[Bojonegara, Serang|Bojonegara]], [[Kramatwatu, Serang|Kramatwatu]], [[Ciruas, Serang|Ciruas]], [[Anyar, Serang|Anyer]], [[Waringinkurung, Serang|Waringinkurung]], dan wilayah Serang bagian barat.
Dalam bahasa Jawa Serang terdapat dua tingkatan bahasa, yaitu tingkatan ''babasan'' ([[krama]]) dan standar. Dalam bahasa Jawa Serang, pengucapan huruf [e] ada dua versi, yaitu ada yang diucapkan [è] dan [ê], seperti pada kata "''hendaknè''" atau "''orê''", dan juga ada yang diucapkan [a], seperti pada kata ''"apa"'' atau "''kita''". Daerah yang melafalkan [a] adalah [[Kragilan, Serang|Kragilan]], [[Kibin, Serang|Kibin]], [[Cikande, Serang|Cikande]], [[Kopo, Serang|Kopo]], [[Pamarayan, Serang|Pamarayan]], [[Tirtayasa, Serang|Tirtayasa]], dan wilayah Serang bagian timur lainnya, serta sebagian utara [[Kabupaten Tangerang]], seperti [[Kresek, Tangerang|Kresek]], [[Mekar Baru, Tangerang|Mekar Baru]], [[Gunung Kaler, Tangerang|Gunung Kaler]], [[Kronjo, Tangerang|Kronjo]], [[Kemiri, Tangerang|Kemiri]], dan [[Mauk, Tangerang|Mauk]] bagian utara. Sedangkan daerah yang melafalkan [e] adalah [[Serang, Serang|Serang Kota]], [[Cipocok Jaya, Serang|Cipocok Jaya]], [[Kasemen, Serang|Kasemen]], [[Bojonegara, Serang|Bojonegara]], [[Kramatwatu, Serang|Kramatwatu]], [[Ciruas, Serang|Ciruas]], [[Anyar, Serang|Anyer]], [[Waringinkurung, Serang|Waringinkurung]], dan wilayah Serang bagian barat lainnya, termasuk [[Kota Cilegon]].


Contoh:
Contoh:
Baris 48: Baris 64:
* "''Kang Arman! Ning pundi saos? botên ilok kêpêtuk!''"
* "''Kang Arman! Ning pundi saos? botên ilok kêpêtuk!''"
* "''Napik mêngkotên, gèh!''"
* "''Napik mêngkotên, gèh!''"
* ''Kulê linggar sarèng tèh Mira ning pasar.''
* "''Kulê linggar sarèng tèh Mira ning pasar.''"
* "''Ayun tumbas satè bandêng sios.''"
* "''Ayun tumbas satè bandêng sios.''"
;'''Tingkatan standar'''
;'''Tingkatan standar'''
Baris 76: Baris 92:
* "Saya pergi dengan kak Mira ke pasar."
* "Saya pergi dengan kak Mira ke pasar."
* "Mau beli sate bandeng satu."
* "Mau beli sate bandeng satu."

=== Perbandingan kosakata ===
=== Perbandingan kosakata ===
{| class="wikitable"
{| class="wikitable sortable mw-collapsible mw-collapsed"
|+
|-
|-
! Glosa
! Glosa
! Jawa Serang
! Jawa Serang
! Jawa Standar ''[[ngoko]]'' (Surakarta-Yogyakarta)
! Jawa standar ''[[ngoko]]'' (Surakarta-Yogyakarta)
! Jawa Serang ''babasan''
! Jawa Serang ''babasan''
! Jawa Standar ''[[krama]]'' (Surakarta-Yogyakarta)
! Jawa standar ''[[krama]]'' (Surakarta-Yogyakarta)
|-
|-
|ada
|ada
Baris 107: Baris 125:
| ''kěpriyé, piyé''
| ''kěpriyé, piyé''
| ''kêpripun, pripun''
| ''kêpripun, pripun''
| ''pripun'' (Krama Madya), ''kados pundi'' (Krama Inggil)
| ''pripun'' (krama madya), ''kados pundi'' (krama inggil)
|-
|-
| baju
| baju
Baris 138: Baris 156:
| ''mengkotên''
| ''mengkotên''
| ''mekatěn''
| ''mekatěn''
|-
|nanti
|ngko
|mengko/engkuk
|mkoten
|
|-
|-
| beli
| beli
Baris 143: Baris 167:
| ''tuku''
| ''tuku''
| ''tumbas''
| ''tumbas''
| ''tumbas'' (Krama Madya), ''mundḥut'' (Krama Inggil)
| ''tumbas'' (krama madya), ''mundḥut'' (krama inggil)
|-
|-
| belum
| belum
Baris 191: Baris 215:
| ''těkå''
| ''těkå''
| ''rawuh''
| ''rawuh''
| ''dugi'' (Krama Madya), ''rawuh'' (Krama Inggil)
| ''dugi'' (krama madya), ''rawuh'' (krama inggil)
|-
|-
| dengan
| dengan
Baris 212: Baris 236:
|-
|-
| habis
| habis
| ''entèk/entèng''
| ''entèk'', ''entèng''
| ''entèk''
| ''entèk''
| ''telas''
| ''telas''
Baris 239: Baris 263:
| ''gelěm''
| ''gelěm''
| ''ayun''
| ''ayun''
| ''kěrså, purun''
| ''kěrså'', ''purun''
|-
|-
| ini
| ini
Baris 249: Baris 273:
| istri
| istri
| ''rabi''
| ''rabi''
| ''bojo (suami/istri), rabi (menikah)''
| ''bojo'', ''rabi''
| ''rayat wadon''
| ''rayat wadon''
| ''garwå''
| ''garwå''
Baris 255: Baris 279:
| itu
| itu
| ''kuwên''
| ''kuwên''
| ''iku, kuwi''
| ''iku'', ''kuwi''
| ''puniku, niku''
| ''puniku'', ''niku''
| ''puniku, punikå''
| ''puniku'', ''punikå''
|-
|-
| iya
| iya
Baris 291: Baris 315:
| kamu
| kamu
| ''sirê''
| ''sirê''
| ''kowé, sliråmu, sirå, nirå''
| ''kowé'', ''sliråmu'', ''sirå'', ''nirå''
| ''-''
| ''-''
| ''panjěnèngan'' (umum), ''ndikå, rikå''
| ''panjěnèngan'' (umum), ''ndikå'', ''rikå''
|-
|-
| katanya
| katanya
| ''jerèhe, jarène''
| ''jerèhe'', ''jarène''
| ''jarène''
| ''jarène''
| ''cêpené''
| ''cêpené''
Baris 309: Baris 333:
| kenapa
| kenapa
| ''kêlipên''
| ''kêlipên''
| ''kenåpå, ngåpå''
| ''kenåpå'', ''ngåpå''
| ''kêlipun''
| ''kêlipun''
| ''kèngíng nåpå''
| ''kèngíng nåpå''
|-
|-
| kepala
| kepala
| ''endas, sirah''
| ''endas'', ''sirah''
| ''sirah''
| ''sirah''
| ''sirah''
| ''sirah''
Baris 321: Baris 345:
| lagi
| lagi
| ''maning''
| ''maning''
| ''manèh, mĕnèh''
| ''manèh'', ''mĕnèh''
| ''malih''
| ''malih''
| ''malíh''
| ''malíh''
Baris 333: Baris 357:
| lihat
| lihat
| ''dêlêng''
| ''dêlêng''
| ''ndělòk, sawang, deleng, andulu''
| ''ndělòk'', ''sawang'', ''deleng'', ''andulu''
| ''ningali''
| ''ningali''
| ''ningali'' (Krama Madya), ''mirsani'' (Krama Inggil)
| ''ningali'' (krama madya), ''mirsani'' (krama inggil)
|-
|-
| lima
| lima
Baris 345: Baris 369:
| maaf
| maaf
| ''hampura''
| ''hampura''
| ''ngapuråné, sepuråné''
| ''ngapuråné'', ''sepuråné''
| ''hampura''
| ''hampura''
| ''ngapuntěn''
| ''ngapuntěn''
|-
|-
| makan
| makan
| ''mangan, dahar''
| ''mangan'', ''dahar''
| ''mangan, madḥang''
| ''mangan'', ''madḥang''
| ''dahar''
| ''dahar''
| ''dḥahar''
| ''dḥahar''
|-
|-
| malam
| malam
| ''bêngi''
| ''bêngi'', ''pêting''
| ''wěngi, běngi''
| ''wěngi'', ''běngi''
| ''sipêng''
| ''sipêng''
| ''dalu''
| ''dalu''
Baris 363: Baris 387:
| mana
| mana
| ''endi''
| ''endi''
| ''ngěndi, endi''
| ''ngěndi'', ''endi''
| ''pundi''
| ''pundi''
| ''pundi''
| ''pundi''
Baris 371: Baris 395:
| ''måtå''
| ''måtå''
| ''soca''
| ''soca''
| ''socå'' (Krama Madya), ''mripat'' (Krama Inggil)
| ''socå'' (krama madya), ''mripat'' (krama inggil)
|-
|-
| masuk
| masuk
Baris 387: Baris 411:
| nama
| nama
| ''aran''
| ''aran''
| ''jěnèng, aran''
| ''jěnèng'', ''aran''
| ''kasih''
| ''kasih''
| ''nami, asmå''
| ''nami'', ''asmå''
|-
|-
| nasi
| nasi
Baris 407: Baris 431:
| ''lungå''
| ''lungå''
| ''linggar''
| ''linggar''
| ''tindak, kĕsah''
| ''tindak'', ''kĕsah''
|-
|-
| permisi
| permisi
Baris 417: Baris 441:
| punya
| punya
| ''duwé''
| ''duwé''
| ''duwé, darbe (bentuk klasik)''
| ''duwé'', ''darbe'' (arkais)
| ''darbé''
| ''darbé''
| ''gadḥah, kagungan''
| ''gadḥah, kagungan''
Baris 425: Baris 449:
| ''omah''
| ''omah''
| ''griyê''
| ''griyê''
| ''griyå, dalěm''
| ''griyå'', ''dalěm''
|-
|-
| saja
| saja
Baris 441: Baris 465:
| sangat
| sangat
| ''temên''
| ''temên''
| ''těnan, teměn''
| ''těnan'', ''teměn''
| ''pisan''
| ''pisan''
| ''sangět''
| ''sangět''
Baris 455: Baris 479:
| ''sědulur''
| ''sědulur''
| ''dulur''
| ''dulur''
| ''sědhèrèk, sěntånå''
| ''sědhèrèk'', ''sěntånå''
|-
|-
| saya
| saya
| ''kitê, kulê''
| ''kitê'', ''kulê''
| ''aku''
| ''aku''
| ''kulå''
| ''kulå''
Baris 485: Baris 509:
| ''kabèh''
| ''kabèh''
| ''sêdantên''
| ''sêdantên''
| ''sĕdåyå'' (Krama Madya),
| ''sĕdåyå'' (krama madya),
''sĕdantĕn'' (Krama Inggil)
''sĕdantĕn'' (krama inggil)
|-
|-
| siang
| siang
Baris 525: Baris 549:
|-
|-
| tidak
| tidak
| ''idak, orê''
| ''idak'', ''orê''
| ''ora''
| ''ora''
| ''botên''
| ''botên''
Baris 533: Baris 557:
| ''turu''
| ''turu''
| ''turu''
| ''turu''
| ''saré, tilêm''
| ''saré'', ''tilêm''
| ''saré, tilěm''
| ''saré'', ''tilěm''
|-
|-
| tiga
| tiga
Baris 550: Baris 574:
| tunggu
| tunggu
| ''tònggòni''
| ''tònggòni''
| ''ěntèni, tunggòni''
| ''ěntèni'', ''tunggòni''
| ''tènggèni''
| ''tènggèni''
| ''ěntosi, rantosi''
| ''ěntosi'', ''rantosi''
|-
|-
| untuk
| untuk
| ''kanggo''
| ''kanggo'', ''kanggé''
| ''kanggo''
| ''kanggo''
| ''kanggé''
| ''kanggé''
| ''kanggé'' (Krama Madya), ''kagěm'' (Krama Inggil)
| ''kanggé'' (krama madya), ''kagěm'' (krama inggil)
|-
|-
| utara
| utara
Baris 588: Baris 612:
!Bahasa Sunda<ref>{{Cite book|last=Henrayana|first=D.|last2=Ismail|first2=Y.R.|date=2019|url=https://books.google.co.id/books?id=UiWyDwAAQBAJ|title=Kamus Basa Sunda - Indonesia , Indonesia - Sunda Untuk Pelajar & Umum|location=Jakarta|publisher=Bhuana Ilmu Populer|isbn=978-623-216-405-5|url-status=live}}</ref>
!Bahasa Sunda<ref>{{Cite book|last=Henrayana|first=D.|last2=Ismail|first2=Y.R.|date=2019|url=https://books.google.co.id/books?id=UiWyDwAAQBAJ|title=Kamus Basa Sunda - Indonesia , Indonesia - Sunda Untuk Pelajar & Umum|location=Jakarta|publisher=Bhuana Ilmu Populer|isbn=978-623-216-405-5|url-status=live}}</ref>
!Bahasa Indonesia
!Bahasa Indonesia
!{{Abbr|Ref.|Referensi}}
!{{Abbr|Ref.|Referensi}} / Catatan
|-
|-
|''abah''
|''abah''
|''abah''
|''abah''
|ayah
|ayah
|{{sfnp|Fahmi|Atep|Hanafi|Afiati|2021|pp=25}} (< [[Bahasa Proto-Austronesia|PAn]] *aba₁)<ref>{{Cite web|last=Blust|first=R.|last2=Trussel|first2=S.|title=*aba₁ father|url=https://www.trussel2.com/ACD/acd-s_a1.htm#10|website=Austronesian Comparative Dictionary, web edition|access-date=8 April 2024}}</ref>
|{{sfnp|Fahmi|Atep|Hanafi|Afiati|2021|pp=25}}
|-
|-
|''api-api''
|''api-api''
Baris 732: Baris 756:
== Pranala luar ==
== Pranala luar ==
{{Bahasa Jawa/Pranala luar}}
{{Bahasa Jawa/Pranala luar}}
* [https://kamusbahasajawabanten.kemdikbud.go.id Kamus Bahasa Jawa Banten]


{{bahasa Jawa}}
{{bahasa Jawa}}

Revisi per 24 Agustus 2024 11.46

Bahasa Jawa Serang
ꦧꦱꦼꦗꦮꦼꦱꦼꦫꦁ
  • basê Jawê Sèrang/basa Jawa Sèrang
  • basê Jasèng/basa Jasèng
Bahasa Jawa Banten
Dituturkan diIndonesia
Wilayah
Penutur
Lihat sumber templat}}
Posisi bahasa Jawa Serang dalam dialek-dialek bahasa Jawa Sunting klasifikasi ini

Catatan:

Simbol "" menandai bahwa bahasa tersebut telah atau diperkirakan telah punah
Bentuk awal
Status resmi
Diakui sebagai
bahasa minoritas di
Kode bahasa
ISO 639-3
Glottologbant1291[1]
Status pemertahanan
Terancam

CRSingkatan dari Critically endangered (Terancam Kritis)
SESingkatan dari Severely endangered (Terancam berat)
DESingkatan dari Devinitely endangered (Terancam)
VUSingkatan dari Vulnerable (Rentan)
Aman

NESingkatan dari Not Endangered (Tidak terancam)
ICHEL Red Book: Not Endangered

Jawa Serang diklasifikasikan sebagai bahasa aman ataupun tidak terancam (NE) pada Atlas Bahasa-Bahasa di Dunia yang Terancam Kepunahan

Referensi: [2][3]

Lokasi penuturan
Peta persebaran bahasa di Serang Raya, bahasa Jawa Serang dilambangkan dengan warna ungu.
 Portal Bahasa
L • B • PW   
Sunting kotak info  Lihat butir Wikidata  Info templat

Bahasa Jawa Serang (disingkat Jaseng; bahasa Jawa: ꦧꦱꦼꦗꦮꦼꦱꦼꦫꦁ, translit. basê Jawê Sèrang/basa Jawa Sèrang) adalah dialek bahasa Jawa yang dituturkan oleh masyarakat Jawa Serang (wong Jasèng), yakni kelompok masyarakat yang hubungannya paling erat dengan Kesultanan Banten. Pada masa Kesultanan Banten, dialek ini merupakan bahasa resmi pemerintahan dan juga digunakan sebagai bahasa pengantar di lingkungan keraton.

Bahasa Jawa Serang terutama dituturkan di wilayah utara Provinsi Banten seperti Kabupaten Tangerang bagian utara dan barat laut, Kota Serang bagian utara dan tengah, Kabupaten Serang bagian utara, dan Kota Cilegon. Bahasa Jawa Serang juga dituturkan di sebagian kecil wilayah di Provinsi Lampung. Dialek ini juga dianggap sebagai turunan dari bahasa Jawa Kuno.

Klasifikasi

Bahasa Jawa Serang merupakan sebuah dialek bahasa Jawa yang masih termasuk dalam ragam dialek bahasa Jawa Cirebon-Indramayu (rumpun bahasa Jawa bagian barat). Tetapi seiring berjalannya waktu, dialek ini mengalami beberapa perubahan kosakata akibat dikelilingi oleh wilayah penuturan bahasa Sunda Banten (khususnya dialek Serang) di sekitarnya serta letak geografisnya yang terlalu jauh dengan Cirebon dan Indramayu sehingga lebih sering dikategorikan sebagai dialek yang terpisah dengan dialek Cirebon-Indramayu.

Kosakata

Dalam bahasa Jawa Serang terdapat dua tingkatan bahasa, yaitu tingkatan babasan (krama) dan standar. Dalam bahasa Jawa Serang, pengucapan huruf [e] ada dua versi, yaitu ada yang diucapkan [è] dan [ê], seperti pada kata "hendaknè" atau "orê", dan juga ada yang diucapkan [a], seperti pada kata "apa" atau "kita". Daerah yang melafalkan [a] adalah Kragilan, Kibin, Cikande, Kopo, Pamarayan, Tirtayasa, dan wilayah Serang bagian timur lainnya, serta sebagian utara Kabupaten Tangerang, seperti Kresek, Mekar Baru, Gunung Kaler, Kronjo, Kemiri, dan Mauk bagian utara. Sedangkan daerah yang melafalkan [e] adalah Serang Kota, Cipocok Jaya, Kasemen, Bojonegara, Kramatwatu, Ciruas, Anyer, Waringinkurung, dan wilayah Serang bagian barat lainnya, termasuk Kota Cilegon.

Contoh:

  • kule, dibaca kula atau kulê (artinya 'saya')
  • ore dan idak, dibaca ora, orê, atau idak (artinya 'tidak')
  • pire, dibaca pira atau pirê (artinya 'berapa')

Kalimat

Dalam bahasa Jawa Serang, terdapat dua tingkatan bahasa, yakni babasan dan standar.

Tingkatan babasan
  • "Pripun kabarè? Kakang ayun ning pundi?"
  • "Sampun dahar dèrèng?"
  • "Permios, kulê boten uning griyane kang Arman niku ning pundi?"
  • "Kasihè sintên?"
  • "Kasihè Sumirna lamun botên salah."
  • "Oh, wéntên ning payun koh.
  • "Matur nuhun nggih, kang."
  • "Yèwis, napik dolanan saos nggih!"
  • "Kang Arman! Ning pundi saos? botên ilok kêpêtuk!"
  • "Napik mêngkotên, gèh!"
  • "Kulê linggar sarèng tèh Mira ning pasar."
  • "Ayun tumbas satè bandêng sios."
Tingkatan standar
  • "Kêprèmèn kabarè? Sirê arep ning endi?"
  • "Wis mangan durung?"
  • "Puntên, kitê orê wêruh umahè kang Arman kuwèn ning êndi?"
  • "Aranè sapê?"
  • "Aranè Sumirna ari idak salah."
  • "Oh, ning arêp koh."
  • "Nuhun yê, kang."
  • "Yèwis, ajê mêmêngan baè yê!"
  • "Kang Arman! Ning êndi baè? sirê idak ilok kêpêndak!"
  • "Ajê mêngkonon, gèh!"
  • "Kitê lungê karê tèh Mira ning pasar."
  • "Arep tuku satè bandêng siji."
Terjemahan ke bahasa Indonesia
  • "Bagaimana kabarnya? Kamu mau ke mana?"
  • "Sudah makan belum?"
  • "Maaf, saya tidak tahu rumahnya kang Arman itu di mana?"
  • "Namanya siapa?"
  • "Namanya Sumirna kalau tidak salah."
  • "Oh, di depan tuh."
  • "Terima kasih ya, kang."
  • "Ya sudah, jangan bermain saja ya!"
  • "Kang Arman! Kemana saja? kamu tidak pernah bertemu!"
  • "Jangan begitu, lah!"
  • "Saya pergi dengan kak Mira ke pasar."
  • "Mau beli sate bandeng satu."

Perbandingan kosakata

Glosa Jawa Serang Jawa standar ngoko (Surakarta-Yogyakarta) Jawa Serang babasan Jawa standar krama (Surakarta-Yogyakarta)
ada anê ana wèntên wòntěn
anak anak anak pécil laré
apa apê apå napê punåpå
bagaimana kêprèmèn, prèmèn kěpriyé, piyé kêpripun, pripun pripun (krama madya), kados pundi (krama inggil)
baju kelambi klambi kělambi rasukan
bangun tangi tangi tangi wungu
barat kulon kulon kulon kilĕn
bawa gawê gåwå baktê bĕkṭå
begitu mengkonon mengkono, ngono mengkotên mekatěn
nanti ngko mengko/engkuk mkoten
beli tuku tuku tumbas tumbas (krama madya), mundḥut (krama inggil)
belum durung durung dereng děrèng
berapa pirê pirå pintên pinṭěn
bertemu kêpêndak pěṭhuk kêpêtuk kěpanggíh
besar gedé gědḥé gedé agĕng
bisa bisê iså, biså bangkit sagěd
dan lan lan, kělawan kalawan kalíhan
dari sing såkå saking sakíng
datang tekê těkå rawuh dugi (krama madya), rawuh (krama inggil)
dengan karê karo sarêng sarěng
dua loro lårå kalih kalíh
empat papat papat papat sěkawan
habis entèk, entèng entèk telas tělas
hari dinê dinå dinten dintěn
harus kudu kudu kedah kědah
ikut melu, milu mèlu milêt ndhèrèk
ingin gelêm gelěm ayun kěrså, purun
ini kiyên iki puniki puníki
istri rabi bojo, rabi rayat wadon garwå
itu kuwên iku, kuwi puniku, niku puniku, punikå
iya iyê iyå nggih inggih
jadi jadi dadi jados dados
jangan ajê åjå napik ampun
Jawa Jawê Jåwå Jawi Jawi
juga uga ugå ugi ugi
kamu sirê kowé, sliråmu, sirå, nirå - panjěnèngan (umum), ndikå, rikå
katanya jerèhe, jarène jarène cêpené těròsipun
kecil cilik cilík alit alit
kenapa kêlipên kenåpå, ngåpå kêlipun kèngíng nåpå
kepala endas, sirah sirah sirah muståkå
lagi maning manèh, mĕnèh malih malíh
lama lawas suwé lambat dangu
lihat dêlêng ndělòk, sawang, deleng, andulu ningali ningali (krama madya), mirsani (krama inggil)
lima limê limå limê gangsal
maaf hampura ngapuråné, sepuråné hampura ngapuntěn
makan mangan, dahar mangan, madḥang dahar dḥahar
malam bêngi, pêting wěngi, běngi sipêng dalu
mana endi ngěndi, endi pundi pundi
mata mata måtå soca socå (krama madya), mripat (krama inggil)
masuk manjing mlěbu mêlêbêt mlěbět
minta nyejaluk jaluk ngêndê nyuwun
nama aran jěnèng, aran kasih nami, asmå
nasi segê sěgå sekul sěkul
percaya percayê pěrcåyå percantên pitadòs
pergi lungê lungå linggar tindak, kĕsah
permisi puntên kulå nuwun permios nyuwun sèwu
punya duwé duwé, darbe (arkais) darbé gadḥah, kagungan
rumah umah omah griyê griyå, dalěm
saja baé waé saòs mawòn
sama padê pådå sami sami
sangat temên těnan, teměn pisan sangět
satu siji siji siòs sětunggal
saudara dulur sědulur dulur sědhèrèk, sěntånå
saya kitê, kulê aku kulå kawulå (umum), dalêm, abdi, ingsun
sekali sepisan sěpisan sepisan sapisan
sekarang siki saíki seniki sak'níki
selatan kidul kidul kidul kidul
semua kabèh kabèh sêdantên sĕdåyå (krama madya),

sĕdantĕn (krama inggil)

siang awan awan awan sòntĕn
siapa sapê såpå sintên sintĕn
sudah uwis wis sampun sampun
supaya éndah supåyå dipuni supados
tanya takon takon taken tanglĕd
terima kasih nuhun matur nuwun matur nuhun matur sěmbah nuwun
tidak idak, orê ora botên mbotĕn
tidur turu turu saré, tilêm saré, tilěm
tiga têlu tělu têlu tigå
timur wètan wétan wètan wétan
tunggu tònggòni ěntèni, tunggòni tènggèni ěntosi, rantosi
untuk kanggo, kanggé kanggo kanggé kanggé (krama madya), kagěm (krama inggil)
utara lor lor lèr lèr
waktu wayah wayah waktos wanci
yang sing síng ingkang íngkang

Pengaruh bahasa Sunda

Seperti yang telah disinggung sebelumnya, bahasa Jawa Serang secara geografis dikelilingi oleh wilayah penuturan bahasa Sunda, sehingga dalam perkembangannya, terdapat pengaruh bahasa Sunda dialek Banten yang dituturkan di Serang, pengaruh tersebut di antaranya berupa pengaruh pada tataran leksikon (kosakata), dan sedikit pada tataran fonologi.[4]

Di bawah ini adalah beberapa contoh kosakata dalam bahasa Jawa Serang yang diserap dari bahasa Sunda.

Bahasa Jawa Serang[5] Bahasa Sunda[6] Bahasa Indonesia Ref. / Catatan
abah abah ayah [7] (< PAn *aba₁)[8]
api-api api-api pura-pura
ari ari kalau
bangor bangor nakal [9]
bati bati keuntungan/laba
bebancik babancik alas yang diinjak untuk mengambil sesuatu
belok belok kotor [10]
bengket beungkeut ikat [10]
berit beurit tikus [11]
besèt besét sayat
cadèl cadél cadel
dangder dangdeur singkong [12]
galengan galengan pematang sawah
hawek haweuk rakus
jugjug jugjug (men)datangi
kasèp kasép tampan
mantang mantang ubi [13]
mulang mulang kembali, pulang
ngojay ngojay berenang [14]
ngan ngan hanya
nyébor nyébor menyiram [15]
péot péot keriput [16]
rungsing rungsing pusing [15]
samper sampeur jemput

Lihat pula

Referensi

Catatan kaki

  1. ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, ed. (2023). "Jawa Serang". Glottolog 4.8. Jena, Jerman: Max Planck Institute for the Science of Human History. 
  2. ^ "UNESCO Interactive Atlas of the World's Languages in Danger" (dalam bahasa bahasa Inggris, Prancis, Spanyol, Rusia, and Tionghoa). UNESCO. 2011. Diarsipkan dari versi asli tanggal 29 April 2022. Diakses tanggal 26 Juni 2011. 
  3. ^ "UNESCO Atlas of the World's Languages in Danger" (PDF) (dalam bahasa Inggris). UNESCO. 2010. Diarsipkan dari versi asli (PDF) tanggal 31 Mei 2022. Diakses tanggal 31 Mei 2022. 
  4. ^ Muhyidin (2016), hlm. 3.
  5. ^ Fokus (27 Januari 2023). "Kamus Bahasa Jawa Serang Banten Online Lengkap A-Z". Fokus. Diakses tanggal 29 Januari 2023. 
  6. ^ Henrayana, D.; Ismail, Y.R. (2019). Kamus Basa Sunda - Indonesia , Indonesia - Sunda Untuk Pelajar & Umum. Jakarta: Bhuana Ilmu Populer. ISBN 978-623-216-405-5. 
  7. ^ Fahmi et al. (2021), hlm. 25.
  8. ^ Blust, R.; Trussel, S. "*aba₁ father". Austronesian Comparative Dictionary, web edition. Diakses tanggal 8 April 2024. 
  9. ^ Fahmi et al. (2021), hlm. 30.
  10. ^ a b Fahmi et al. (2021), hlm. 33.
  11. ^ Fahmi et al. (2021), hlm. 2.
  12. ^ Fahmi et al. (2021), hlm. 15.
  13. ^ Fahmi et al. (2021), hlm. 56.
  14. ^ Fahmi et al. (2021), hlm. 5.
  15. ^ a b Fahmi et al. (2021), hlm. 48.
  16. ^ Fahmi et al. (2021), hlm. 46.

Jurnal

Pranala luar