Prasasti Sembiran

Dari Wikipedia bahasa Indonesia, ensiklopedia bebas

Prasasti Sembiran adalah kumpulan sepuluh prasasti lempeng tembaga, yang ditemukan di desa Sembiran, Tejakula, Buleleng, di pulau Bali bagian utara.[1][2] Semua lempeng prasasti memiliki penanggalan, yaitu antara 922 hingga 1181 Masehi, sehingga meliputi kurun waktu lebih dari 200 tahun.[3] Sembiran A I bertahun 844 Saka (922 M), Sembiran B bertahun 873 Saka (951 M), Sembiran A II bertahun 897 Saka (975 M), Sembiran A III bertahun 938 Saka (1016 M), Sembiran A IV bertahun 987 Saka (1065 M), dan Sembiran C bertahun 1103 Saka (1181 M).[3] Sebagian prasasti yang tertua ditulis dalam Bahasa Bali Kuno, sedangkan sebagian dari masa yang belakangan ditulis dalam Bahasa Jawa Kuno.[3]

Prasasti Sembiran merupakan informasi terawal mengenai keadaan daerah Julah dan sekitarnya.[3] Teks yang tertulis menyebutkan bahwa prasasti tersebut ditujukan bagi "keraman Julah" (sesepuh desa Julah).[1] Hal tersebut menyiratkan bahwa sesungguhnya penduduk desa Sembiran dahulu berasal dari desa Julah, yang sebagian kemudian berpindah 1 km ke arah pegunungan dari pantai untuk menghindari serangan-serangan dari arah laut.[1]

Teks prasasti dan alih aksara[sunting | sunting sumber]

Berikut ini adalah teks prasasti menurut pembacaan Roelof Goris (1954), dengan terjemahan bahasa Indonesia oleh I Wayan Ardika dan Ni Luh Sutjiati Beratha (1996 dan 1998), sbb.:[3][4]

Kelompok lempeng no. 104 Sembiran A I[sunting | sunting sumber]

Ib. (sisi Ia. tidak ditulisi)

  1. Yumu pakatahu sarbwa, dinganga kumpi gowinda, mañuratang ājñā astra, pandyan, yajña, ada penah ser pasar, kumpi ba(hugya)n
  2. me anak banwa di julah makahakuta, dhikara kriddhi panundun pu çrī, pratikāya prajña, turut anak banwa, karaksayāna, padma, ki(rata)
  3. çrī, pruk, sumambah aku midhih pamasamahyan kutaña, me banwaña aksina paraspara kānakañña, lāgi tyawan bunin, twa hetu
  4. syuruhku ya, lipetangen anak parumahan di kutaña, marang santānan marumah ditu, simayangña hangga air lutung karuh, hangga duri (lwa)
  5. rlwar kalod, hangga air hyang kangin, hanggāmpuhan kadya, tani kabakaten mamatek papan, matkap bantilan lañcang, parahu
  6. mangrapuh mangharañi, manutu, tikasan, di tambang di buru, tapahaji, tani pamayarn pamli lañcang, pa, pawaruga, me anada caksu

IIa.

  1. mamaren ka ditu, tani pasaputyan ya, twa kabakatyanña, wilang tandaga 20 tarub mā 12 blindarah (mā 6 sambar karundung 2 tkapanña krtyampung pi 4)
  2. bras karu 3 mulyan palbur mā 1 pi 2 di hakarundung, panali mā 1 pi 2 tani kadan parchalaña, pamli sang ratu di māgha mā 1 di
  3. mahānawami, mā 1 pamlin nāyaka di māgha mā 1 di mahānawami mā 1 pamli bhanda mācaka 4 talikur nyaka mā 1 arghayangña ana kapas
  4. ya t~ũla 2 bnang guñja 2 hartak guñja 20 lnga watu guñja 20 di hakupang di guñjan panghurwan, tani blinyan bras lngis cabya, tingkir.
  5. anāda pamli, pamahenda hulu sambah jalanangña, tani blinyan ryyaryya pangatawanagña di mãgha kambing rukud 1 hartak raga 1 be
  6. sudang rimpi 1 (bwatangña) di nāyaka, angken māgha, hatmuang hatmuang tarhman katih 10 tajuk papan lambar 1 kulit lambar 1 tani dudukyan

IIb.

  1. sampi (besara me kambing ), lagan leran ma 1 lagan sawung ku 1 teher tani pamyutan di nāyakaña, tuhañjawa ku 1 tani paparcaksu.
  2. han, di upahan tlung mata di hakupang, tani kadan paptangña me tani kadan pataliña tani paparcaksuhan, anāda samaña habanwa
  3. marpunya me mamatampihang punya patpat lalima sumeruña, mās ku 2 tmwa nāyaka ya pañuligaran, banwa ku 2 tambar pun randa mā 3.
  4. marang kiñakaña alihenña, tambar parladug mā 2 parmasan pamukul ma 1 pi 2 turut saruganña, me sarb, sangkha, tani kadan
  5. parcaksuña, pabharu, tani krangayan, me yanada samaña habanwa binicaruditu, mara ngalah pamayarn mās mā 2 tmwan hulu sambah ma.
  6. 1 caksu pi 2 banwa pi 4 ana uparata twanak marumah ditu angsa, buruktanahña ma 4 di hadiri, wwatangña di hulun sambah (hulu sambah katakwan di)

IIIa.

  1. ya jhang tmwan hulu sambah mā 1 caksu pi 4, wanwa pi 4 ana krangan mawalu ya suhunan < na > tanggungan ulihangan humatur drābyaña prakra,
  2. maruhani dwang bhāgi babini habhāgi haturangña, tani parangsan, ana krāngan ampung ya, anak banwa tkpyan ya mulyan mā 4 alapañamarhantu
  3. ya, sesan yalap marhantu ya, mas pirak kangsa, bhajana tambra bhājana, hulun, rbwang, karambo, sampi, huma, parlak,
  4. padang, mmal, bwatangña di nāyaka, anāda cheda mati, tyarah bunin ya tani patarubyan ya, tani pabliyan darahña tani parangsan,
  5. tani karangyan, baluña katahwan di ya jhng, tathāpi yanāāda kalulandang markalula, musirang ditu, tani kasiddhan hulukayuña, pangulapen
  6. pangustaustan ditu, pamwiten me ya di banwa, katkanña tinahan hulunña, ana ñak, ya bayarn hutanña, hamulaña

IIIb.

  1. bayarnña, tani kadugan, me twanak banwa di julah tani pabunyangen kalulananak, tuhun suruhanña mamrih pakurasan, patrakasihan,
  2. pasamayan, pamuhakyan, sakramān majengan di kuta, ya patkapangña, yanada twānak palamswan marhuma, mangrawi ditu, pamayarn.
  3. pangrama mā 1 di hadiri, me yanāda taban karang ditu, parahu, lañcang jukung talaka, anak banwa katahwan di ya, kajadyan wrddhi kinwaña
  4. makatahu aku, pyanekangña bhaktiña, di bhatāra punta hyang, cincin singhāla bantuk 1 tanda haji, bharaña m 4 ya kramña tani kasiddhan
  5. twa nāyaka leran, tuhañjawa, tuhañcadar me anak dyāngça, krãngan turut sahyaña, makasupratibaddha, sanggarugyan ya,
  6. ajñan, sang ratu çr~i ugrasena, syuhunang nāyakan makarun kulang-kaling, turun di panglapwan di singhamandawa, di wulan māgha çukla pañcami

IVa.

  1. (rggas) pasar bwajayamanggala, di çaka 844 kilagiña di potthagin ājñā //O//.

Lihat pula[sunting | sunting sumber]

Referensi[sunting | sunting sumber]

  1. ^ a b c Reuter, Thomas A. (2005). Custodians of the sacred mountains: budaya dan masyarakat di pegunungan Bali. Yayasan Obor Indonesia. ISBN 9789794615331. 
  2. ^ Utomo, Bambang Budi. Warisan Bahari Indonesia. Yayasan Pustaka Obor Indonesia. ISBN 9786024334185. 
  3. ^ a b c d e Hauser-Schäublin, Brigitta; Ardika, I Wayan (2008). "Burials, Texts and Rituals: Ethnoarchaeological Investigations in North Bali, Indonesia" (PDF). Universitätsverlag Göttingen website. 
  4. ^ Hauser-Schäublin, Brigitta; Ardika, I Wayan (2008). Burials, Texts and Rituals: Ethnoarchaeological Investigations in North Bali, Indonesia (dalam bahasa Inggris). Universitätsverlag Göttingen. ISBN 9783940344120.