Lompat ke isi

Nawadewata: Perbedaan antara revisi

Dari Wikipedia bahasa Indonesia, ensiklopedia bebas
Konten dihapus Konten ditambahkan
Tag: Suntingan perangkat seluler Suntingan peramban seluler
 
(22 revisi perantara oleh 13 pengguna tidak ditampilkan)
Baris 1: Baris 1:
'''Nawadewata''' {{sanskerta|नवदेवता|Navadevatā|arti: "Sembilan [[dewa (Hindu)|Dewa]]"}}, disebut pula '''Nawasangha''' {{sanskerta|नवसंघ|Navasaṅgha|"Sembilan [[sangha]]"}} atau '''Dewata Nawa Sangha''' adalah sembilan penguasa di setiap penjuru mata angin dalam konsep [[agama Hindu Dharma]] di [[Bali]]. Sembilan penguasa tersebut merupakan Dewa [[Siwa]] yang dikelilingi oleh delapan aspeknya.
[[Berkas:Dewatanawasanga.jpg|jmpl|200px|Penggambaran Nawa Dewata.]]

[[Berkas:Surya Majapahit Diagram.svg|jmpl|ka|200px|Diagram [[Surya Majapahit]] menampilkan tata letak para dewa Hindu di sembilan arah penjuru utama mata angin.]]
Diagram matahari bergambar Dewata Nawa Sangha ditemukan dalam [[Surya Majapahit]], lambang kerajaan [[Majapahit]].
'''Nawadewata''' (Sembilan Dewa) atau '''Dewata Nawa Sangha''' adalah sembilan penguasa di setiap penjuru mata angin dalam konsep [[agama Hindu Dharma]] di [[Bali]]. Sembilan penguasa tersebut merupakan Dewa Siwa yang dikelilingi oleh delapan aspeknya.

Diagram matahari bergambar Dewata Nawa Sanga ditemukan dalam [[Surya Majapahit]], lambang kerajaan [[Majapahit]].
== Bagian-bagian Nawa Dewata ==
== Bagian-bagian Nawadewata ==
{{clear}}
{{clear}}
<center>
<center>
{|class=wikitable
{|class=wikitable
|-
|-
|'''[[Arah]]'''
! [[Mata angin|Arah]]
|[[Utara]]
|[[Utara]]
|[[Timur Laut]]
|[[Timur Laut]]
Baris 17: Baris 17:
|[[Barat]]
|[[Barat]]
|[[Barat Laut]]
|[[Barat Laut]]
|[[Tengah]]
|[[:wikt:tengah|Tengah]]
|-
|-
! [[Dewa (Hindu)|Dewa]]
|'''Dewa'''
|[[Wisnu]]
|'''[[Wisnu]]'''
|[[Sambhu]]
|'''[[Siwa|Sambu]]'''
|[[Iswara]]
|'''[[Iswara]]'''
|[[Maheswara]]
|'''[[Siwa|Maheswara]]'''
|[[Brahma]]
|'''[[Brahma]]'''
|[[Rudra]]
|'''[[Rudra]]'''
|[[Mahadewa]]
|'''[[Siwa|Mahadewa]]'''
|[[Sangkara]]
|'''[[Siwa|Sangkara]]'''
|[[Siwa]]
|'''[[Siwa]]'''
|-
|-
! [[Sakti]]
|'''Shakti'''
|[[Sri]]
|[[Sri]]
|[[Mahadewi]]
|[[Uma|Mahadewi]]
|[[Uma]]
|[[Uma]]
|[[Lakshmi]]
|[[Laksmi]]
|[[Saraswati]]
|[[Saraswati]]
|[[Samodhi]]
|[[Samodi]]
|[[Sachi]]
|[[Saci]]
|[[Rodri]]
|[[Rudra|Rodri]]
|[[Durga]]
|[[Durga]]
|-
|-
|'''Senjata'''
! Senjata
|[[Chakra Sudarshana|Chakra]]
|[[Cakra Sudarsana|Cakra]]
|[[Trisula]]
|[[Trisula]]
|[[Bajra]]
|[[Bajra]]
|[[Dupa (senjata)|Dupa]]
|[[Agneyastra|Dupa]]
|[[Gada]]
|[[Gada]]
|[[Moksala]]
|[[Gada|Mosala]]
|[[Nagapasa]]
|[[Pasa (senjata)|Nagapasa]]
|[[Angkus]]
|[[Angkusa]]
|[[Padma]]
|[[Padma]]
|-
|-
|'''Wahana'''
! [[Wahana]]
|[[Garuda]]
|[[Garuda]]
|[[Wilmana]]
|[[Wilmana]]
Baris 59: Baris 59:
|[[Angsa]]
|[[Angsa]]
|[[Kerbau]]
|[[Kerbau]]
|[[Naga]]
|[[Naga (mitologi India)|Naga]]
|[[Singa]]
|[[Singa]]
|[[Lembu]]
|[[Lembu]]
|-
|-
|'''Warna'''
! Warna
| bgcolor="#000000"|[[Hitam|<font color="white">Hitam</font>]]
| bgcolor="#000000"|[[Hitam|<font color="white">Hitam</font>]]
| bgcolor="#75B2DD"|[[Biru]]
| bgcolor="#75B2DD"|[[Biru]]
Baris 72: Baris 72:
| bgcolor="yellow"|[[Kuning]]
| bgcolor="yellow"|[[Kuning]]
| bgcolor="darkgreen"|[[Hijau|<font color="white">Hijau</font>]]
| bgcolor="darkgreen"|[[Hijau|<font color="white">Hijau</font>]]
| style="background: linear-gradient(to right, #1b1b1b 0%, #FF0000 40%, #FFFF00 80%, #Ffffff 100%);"| Panca{{efn|''Pancawarna'' berarti "lima warna". Lima warna yang dimaksud: [[hitam]], [[putih]], [[merah]], [[kuning]], dan yang kelima ialah hasil campuran dari keempat warna tadi.}}
|Pancawarna
|-
|-
![[Kasta]]
|'''Bhuta'''
|[[Sudra]]
|[[Kasta|Candala]]
|[[Brahmana]]
|[[Paria]]
|[[Kesatria (kasta)|Ksatria]]
|[[Dalit]]
|[[Waisya]]
!-
|[[Paria]]
|-
! [[Butakala|Buta]]
|Taruna
|Taruna
|Pelung
|Pelung
Baris 85: Baris 96:
|Tiga Sakti
|Tiga Sakti
|-
|-
|'''Aksara'''
! Aksara
|{{script/Bali|size=18px|height=1.5em|ᬅᬁ}} (A)
|A
|{{script/Bali|size=18px|height=1.5em|ᬯᬁ}} (Wa)
|Wa
|{{script/Bali|size=18px|height=1.5em|ᬲᬁ}} (Sa)
|Sa
|{{script/Bali|size=18px|height=1.5em|ᬦᬁ}} (Na)
|Na
|{{script/Bali|size=18px|height=1.5em|ᬩᬁ}} (Ba)
|Ba
|{{script/Bali|size=18px|height=1.5em|ᬫᬁ}} (Ma)
|Ma
|{{script/Bali|size=18px|height=1.5em|ᬢᬁ}} (Ta)
|Ta
|{{script/Bali|size=18px|height=1.5em|ᬰᬶᬁ}} (Si)
|Si
|{{script/Bali|size=18px|height=1.5em|ᬇᬁ}}&nbsp;(I)&nbsp;/&nbsp;{{script/Bali|size=18px|height=1.5em|ᬬᬁ}}&nbsp;(Ya)
|I / Ya
|-
|-
|'''Urip'''
! ''Urip''
|4
|4
|6
|6
Baris 107: Baris 118:
|8
|8
|-
|-
|'''Triwara'''
!''[[Ekawara]]''
!-
!-
!-
!-
!-
!-
!-
|Luang
!-
|-
!''[[Dwiwara]]''
|Pepet
!-
|Menga
!-
!-
!-
!-
!-
!-
|-
! ''[[Triwara]]''
|Beteng
|Beteng
|align=center| -
! align="center" | -
!-
|Kajeng
|align=center| -
! align="center" | -
|Pasah
|Pasah
|align=center| -
! align="center" | -
|align=center| -
| align="center" | Kajeng
|align=center| -
! align="center" | -
|align=center| -
! align="center" | -
|-
|-
|'''Caturwara'''
!''[[Caturwara]]''
|align=center| -
! align="center" | -
|Sri
|Sri
!-
|Laba
|Jaya
|Menala
|Menala
!-
|align=center| -
|align=center| -
| align="center" | Laba
|align=center| -
! align="center" | -
|align=center| -
| align="center" | Jaya
! align="center" | -
|-
|-
|'''Pancawara'''
!''[[Pancawara]]''
|Wage
|Wage
|align=center| -
! align="center" | -
|Umanis
|Umanis/Legi
|align=center| -
! align="center" | -
|Pahing
|Pahing
|align=center| -
! align="center" | -
|Pon
|Pon
|align=center| -
! align="center" | -
|Kliwon
|Kliwon
|-
|-
|'''Sadwara'''
!''[[Sadwara]]''
|align=center| -
! align="center" | -
|Ariyang
|Aryang
|Urukung
|Urukung
|Paniron
|Paniron
Baris 148: Baris 181:
|Maulu
|Maulu
|Tungleh
|Tungleh
|align=center| -
! align="center" | -
|align=center| -
! align="center" | -
|-
|-
|'''Saptawara'''
!''[[Saptawara]]''
|Soma
|Soma
|Sukra
|Sukra
Baris 159: Baris 192:
|Anggara
|Anggara
|Buddha
|Buddha
|align=center| -
! align="center" | -
|align=center| -
! align="center" | -
|-
|-
|'''Astawara'''
!''[[Astawara]]''
|Uma
|Uma
|Sri
|Sri
Baris 171: Baris 204:
|Brahma
|Brahma
|Kala
|Kala
|align=center| -
! align="center" | -
|-
|-
|'''Sangawara'''
!''[[Sangawara]]''
|Urungan
|Urungan
|Tulus
|Tulus
Baris 184: Baris 217:
|Erangan
|Erangan
|-
|-
|'''Wuku'''
![[Wuku]]
|Ukir, Dungulan, {{br}}Tambir, Wayang
|Ukir, Dungulan, Tambir, Wayang
|Kulantir, Kuningan,{{br}}Medangkungan, Kulawu
|Kulantir, Kuningan, Medangkungan, Kulawu
|Tolu, Langkir, {{br}}Matal, Dukut
|Tolu, Langkir, Matal, Dukut
|Gumbreg, Medangsia,{{br}}Uye, Watugunung
|Gumbreg, Medangsia, Uye, Watugunung
|Wariga, Pujut, {{br}}Menail
|Wariga, Pujut, Menail
|Warigadian, Pahang,{{br}}Prangbakat
|Warigadian, Pahang, Prangbakat
|Sinta, Julungwangi,{{br}}Krulut, Bala
|Sinta, Julungwangi, Krulut, Bala
|Landep, Sungsang,{{br}}Merakih, Ugu
|Landep, Sungsang, Merakih, Ugu
|align=center| -
! align="center" | -
|-
|-
!Hari
|'''Sasih'''
|Senin
|Jumat
|Ahad/Minggu
|Kamis
|Sabtu
|Selasa
|Rabu
!-
!-
|-
!Planet Astrologi Hindu ([[Nawagraha]])
|[[Candra]]
|[[Sukra]]
|[[Surya (dewa)|Surya]]
|[[Wrehaspati]]
|[[Sani]]
|[[Anggaraka]]
|[[Budha]]
!-
|[[Wrehaspati]]
|-
!Planet Astronomi
|Bulan
|Venus
|Matahari
|Jupiter
|Saturnus
|Mars
|Merkurius
!-
|Jupiter
|-
!Zodiak Yunani
|Cancer
|Taurus, Libra
|Leo
|Sagitarius, Pisces
|Capricornus, Aquarius
|Aries, Scorpio
|Gemini, Virgo
!-
|Sagitarius, Pisces
|-
!Tubuh
|[[Darah]]
|[[Air mani|Mani]]
|[[Tulang]]
|[[Otak]]
|[[Otot]]
|[[Sumsum tulang|Sumsum]]
|[[Kulit]]
!-
|[[Otak]]
|-
!Unsur
|Air
!-
|Angin dan atau Kayu
!-
|Api
!-
|Logam
!-
|Tanah
|-
![[Shio]]
|Tikus, Babi
!-
|Macan, Kelinci
!-
|Ular, Kuda
!-
|Monyet, Ayam
!-
|Kerbau, Naga, Kambing, Anjing
|-
![[Islam]] [[Kejawen]] dan [[Sufisme|Sufistik]]
|[[Bulan|Qomar]]
|[[Venus|Zahra]]
|[[Matahari|Syams]]
|[[Jupiter|Musytari']]
|[[Saturnus|Zuhal]]
|[[Mars|Marikh]]
|[[Merkurius|Atharid]]
!-
|[[Jupiter|Musytari']]
|-
!''Sasih''
|Kasa
|Kasa
|Karo, Katiga
|Karo, Katiga
Baris 204: Baris 325:
|Kedasa
|Kedasa
|Jyesta, Sadha
|Jyesta, Sadha
|align=center| -
! align="center" | -
|-
|-
|'''Bhuwana {{br}}Alit
!''Bhuwana''{{br}}''Alit''
|Ampru
|''Ampru''
|Ineban
|''Ineban''
|Pepusuh
|''Pepusuh''
|Peparu
|''Peparu''
|Hati
|Hati
|Usus
|Usus
|Ungsilan
|''Ungsilan''
|Limpa
|Limpa
|Tumpuking{{br}}hati
|''Tumpuking hati''
|-
! [[Pura]]
| [[Pura Ulun Danu Batur|Batur]]
| [[Pura Besakih|Besakih]]
| [[Pura Penataran Agung Lempuyang|Lempuyang]]
| [[Pura Goa Lawah|Goa Lawah]]
| [[Pura Andakasa|Andakasa]]
| [[Pura Uluwatu|Uluwatu]]
| [[Pura Luhur Batukaru|Batukaru]]
| [[Pura Puncak Mangu|Puncak Mangu]]
| [[Pura Pusering Jagat|Pusering Jagat]]
|}
|}
</center>
</center>


----
<!--


=== Wisnu ===
=== Wisnu ===


Dewa [[Wisnu]] merupakan penguasa arah [[utara]] (Uttara), bersenjata [[Chakra Sudarshana]], wahananya (kendaraan) [[Garuda]], shaktinya Dewi [[Sri (Dewi)|Sri]], aksara sucinya "Ang"(disingkat "A"), di Bali dia dipuja di [[Pura Puseh]].
Dewa [[Wisnu]] merupakan penguasa arah [[utara]] (Uttara), bersenjata [[Chakra Sudarshana]], wahananya (kendaraan) [[Garuda]], shaktinya Dewi [[Sri (Dewi)|Sri]], aksara sucinya "Ang"(disingkat "A"), di Bali dia dipuja di [[Pura Puseh|Pura Batur]].


=== Sambhu ===
=== Sambhu ===
Baris 256: Baris 388:


Dewa [[Siwa]] merupakan penguasa arah tengah (Madhya), bersenjata [[Padma]], wahananya (kendaraan) Lembu [[Nandini]],senjata Padma shaktinya Dewi [[Durga]] ([[Parwati]]), aksara sucinya "I" dan "Ya", di Bali dia dipuja di [[Pura Pusering Jagat]].
Dewa [[Siwa]] merupakan penguasa arah tengah (Madhya), bersenjata [[Padma]], wahananya (kendaraan) Lembu [[Nandini]],senjata Padma shaktinya Dewi [[Durga]] ([[Parwati]]), aksara sucinya "I" dan "Ya", di Bali dia dipuja di [[Pura Pusering Jagat]].
-->

== Galeri ==
<gallery widths=240 heights=240>
Dewatanawasanga.jpg |Penggambaran Nawa Dewata.
Surya Majapahit Diagram.svg| Diagram [[Surya Majapahit]] menampilkan tata letak para dewa Hindu di sembilan arah penjuru utama mata angin.
</gallery>

== Lihat pula ==
* [[Lokapala]]
* [[Dikpala]]

== Catatan ==
{{notelist}}


{{Dewa Hindu}}
{{Dewa Hindu}}
{{hindu-stub}}


[[Kategori:Hindu]]
[[Kategori:Hindu]]
[[Kategori:Konsep Hindu]]
[[Kategori:Konsep Hindu]]

{{hindu-stub}}

Revisi terkini sejak 3 November 2024 05.32

Nawadewata (Dewanagari: नवदेवता; ,IASTNavadevatā,; arti: "Sembilan Dewa"), disebut pula Nawasangha (Dewanagari: नवसंघ; ,IASTNavasaṅgha,; "Sembilan sangha") atau Dewata Nawa Sangha adalah sembilan penguasa di setiap penjuru mata angin dalam konsep agama Hindu Dharma di Bali. Sembilan penguasa tersebut merupakan Dewa Siwa yang dikelilingi oleh delapan aspeknya.

Diagram matahari bergambar Dewata Nawa Sangha ditemukan dalam Surya Majapahit, lambang kerajaan Majapahit.

Bagian-bagian Nawadewata

[sunting | sunting sumber]
Arah Utara Timur Laut Timur Tenggara Selatan Barat Daya Barat Barat Laut Tengah
Dewa Wisnu Sambu Iswara Maheswara Brahma Rudra Mahadewa Sangkara Siwa
Sakti Sri Mahadewi Uma Laksmi Saraswati Samodi Saci Rodri Durga
Senjata Cakra Trisula Bajra Dupa Gada Mosala Nagapasa Angkusa Padma
Wahana Garuda Wilmana Gajah Merak Angsa Kerbau Naga Singa Lembu
Warna Hitam Biru Putih Dadu Merah Jingga Kuning Hijau Panca[a]
Kasta Sudra Candala Brahmana Paria Ksatria Dalit Waisya - Paria
Buta Taruna Pelung Jangkitan Dadu Langkir Jingga Lembu Kanya Gadang Tiga Sakti
Aksara ᬅᬁ (A) ᬯᬁ (Wa) ᬲᬁ (Sa) ᬦᬁ (Na) ᬩᬁ (Ba) ᬫᬁ (Ma) ᬢᬁ (Ta) ᬰᬶᬁ (Si) ᬇᬁ (I) / ᬬᬁ (Ya)
Urip 4 6 5 8 9 3 7 1 8
Ekawara - - - - - - - Luang -
Dwiwara Pepet - Menga - - - - - -
Triwara Beteng - - - Pasah - Kajeng - -
Caturwara - Sri - Menala - Laba - Jaya -
Pancawara Wage - Umanis/Legi - Pahing - Pon - Kliwon
Sadwara - Ariyang Urukung Paniron Was Maulu Tungleh - -
Saptawara Soma Sukra Redite Wraspati Saniscara Anggara Buddha - -
Astawara Uma Sri Indra Guru Yama Rudra Brahma Kala -
Sangawara Urungan Tulus Dadi Dangu Jangur Gigis Nohan Ogan Erangan
Wuku Ukir, Dungulan, Tambir, Wayang Kulantir, Kuningan, Medangkungan, Kulawu Tolu, Langkir, Matal, Dukut Gumbreg, Medangsia, Uye, Watugunung Wariga, Pujut, Menail Warigadian, Pahang, Prangbakat Sinta, Julungwangi, Krulut, Bala Landep, Sungsang, Merakih, Ugu -
Hari Senin Jumat Ahad/Minggu Kamis Sabtu Selasa Rabu - -
Planet Astrologi Hindu (Nawagraha) Candra Sukra Surya Wrehaspati Sani Anggaraka Budha - Wrehaspati
Planet Astronomi Bulan Venus Matahari Jupiter Saturnus Mars Merkurius - Jupiter
Zodiak Yunani Cancer Taurus, Libra Leo Sagitarius, Pisces Capricornus, Aquarius Aries, Scorpio Gemini, Virgo - Sagitarius, Pisces
Tubuh Darah Mani Tulang Otak Otot Sumsum Kulit - Otak
Unsur Air - Angin dan atau Kayu - Api - Logam - Tanah
Shio Tikus, Babi - Macan, Kelinci - Ular, Kuda - Monyet, Ayam - Kerbau, Naga, Kambing, Anjing
Islam Kejawen dan Sufistik Qomar Zahra Syams Musytari' Zuhal Marikh Atharid - Musytari'
Sasih Kasa Karo, Katiga Kapat Kalima, Kanem Kapitu Kaulu, Kasanga Kedasa Jyesta, Sadha -
Bhuwana
Alit
Ampru Ineban Pepusuh Peparu Hati Usus Ungsilan Limpa Tumpuking hati
Pura Batur Besakih Lempuyang Goa Lawah Andakasa Uluwatu Batukaru Puncak Mangu Pusering Jagat


Lihat pula

[sunting | sunting sumber]
  1. ^ Pancawarna berarti "lima warna". Lima warna yang dimaksud: hitam, putih, merah, kuning, dan yang kelima ialah hasil campuran dari keempat warna tadi.