Alkana suku tinggi

Alkana suku tinggi adalah alkana yang mempunyai sembilan atom karbon atau lebih. Nonana adalah alkana paling ringan yang memiliki titik nyala di atas 25 °C, dan tidak diklasifikasikan sebagai bahan mudah terbakar yang berbahaya.

Istilah alkana suku tinggi terkadang digunakan secara harfiah sebagai "alkana dengan jumlah atom karbon yang lebih banyak". Salah satu definisi membedakan alkana suku tinggi dengan n-alkana yang berwujud padat dalam kondisi alami.^{[yang mana?]}

Sintesis[sunting | sunting sumber]

Kegunaan[sunting | sunting sumber]

Alkana dari nonana hingga heksadekana (alkana dengan sembilan hingga enam belas atom karbon) merupakan cairan dengan viskositas lebih tinggi, sehingga kurang cocok untuk digunakan dalam bensin. Tetapi, mereka merupakan bagian utama dari bahan bakar solar, kerosin, dan penerbangan. Bahan bakar solar dicirikan oleh bilangan setananya, setana merupakan nama lama untuk heksadekana. Namun, titik lebur yang lebih tinggi dari alkana-alkana ini dapat menyebabkan masalah pada suhu rendah dan di daerah kutub, dimana bahan bakar menjadi terlalu kental untuk mengalir dengan benar. Campuran alkana normal digunakan sebagai standar titik didih untuk simulasi distilasi dengan kromatografi gas.^[1]

Alkana dari heksadekana ke atas merupakan komponen terpenting dari minyak bahan bakar dan minyak pelumas. Sebagai pelumas, mereka bekerja bersamaan dengan bahan antikorosi, karena sifat hidrofobiknya membuat air tidak dapat mencapai permukaan logam. Banyak alkana padat digunakan sebagai lilin parafin, yang digunakan untuk pelumasan, insulasi listrik, dan lilin. Lilin parafin tidak sama dengan lilin lebah, yang sebagian besar terdiri dari ester.

Alkana dengan panjang rantai sekitar 35 atau lebih atom karbon ditemukan dalam bitumen (aspal), digunakan (misalnya) pada permukaan jalan. Namun, alkana yang lebih tinggi memiliki nilai kegunaan yang kecil dan biasanya dipecah menjadi alkana yang lebih rendah melalui perengkahan.

Nama[sunting | sunting sumber]

Beberapa alkana mempunyai nama trivial non-IUPAC:

setana, untuk heksadekana
serana, untuk heksakosana^[2]

Sifat[sunting | sunting sumber]

Sifat-sifat yang tercantum di sini mengacu pada alkana rantai lurus (atau: n-alkana).

Nonana hingga heksadekana[sunting | sunting sumber]

Kelompok n-alkana ini umumnya berbentuk cair pada kondisi standar.^[3]

	Nonana	Dekana	Undekana	Dodekana	Tridekana	Tetradekana	Pentadekana	Heksadekana
Rumus	C₉H₂₀	C₁₀H₂₂	C₁₁H₂₄	C₁₂H₂₆	C₁₃H₂₈	C₁₄H₃₀	C₁₅H₃₂	C₁₆H₃₄
Nomor CAS	[111-84-2]	[124-18-5]	[1120-21-4]	[112-40-3]	[629-50-5]	[629-59-4]	[629-62-9]	[544-76-3]
Massa molar (g/mol)	128,26	142,29	156,31	170,34	184,37	198,39	212,42	226,45
Titik lebur (°C)	−53,5	−29,7	−25,6	−9,6	−5,4	5,9	9,9	18,2
Titik didih (°C)	150,8	174,1	195,9	216,3	235,4	253,5	270,6	286,8
Kerapatan (g/ml pada suhu 20 °C)	0,71763	0,73005	0,74024	0,74869	0,75622	0,76275	0,76830	0,77344
Viskositas (cP pada suhu 20 °C)	0,7139	0,9256	1,185	1,503	1,880	2,335	2,863	3,474
Titik nyala (°C)	31	46	60	71	79	99	132	135
Suhu swasulut (°C)	205	210		205		235		201
Ambang ledakan	0,9–2,9%	0,8–2,6%					0,45–6,5%

Heptadekana hingga tetrakosana[sunting | sunting sumber]

Dari kelompok ini, n-alkana umumnya berbentuk padat pada kondisi standar.

	Heptadekana	Oktadekana	Nonadekana	Ikosana	Heneikosana	Dokosana	Trikosana	Tetrakosana
Rumus	C₁₇H₃₆	C₁₈H₃₈	C₁₉H₄₀	C₂₀H₄₂	C₂₁H₄₄	C₂₂H₄₆	C₂₃H₄₈	C₂₄H₅₀
Nomor CAS	[629-78-7]	[593-45-3]	[629-92-5]	[112-95-8]	[629-94-7]	[629-97-0]	[638-67-5]	[646-31-1]
Massa molar (g/mol)	240,47	254,50	268,53	282,55	296,58	310,61	324,63	338,66
Titik lebur (°C)	21	28–30	32–34	36,7	40,5	42	48–50	52
Titik didih (°C)	302	317	330	342,7	356,5	224 (pada tekanan 2 kPa)	380	391,3
Kerapatan (g/ml)	0,777	0,777	0,786	0,7886	0,792	0,778	0,797	0,797
Titik nyala (°C)	148	166	168	176

Pentakosana hingga triakontana[sunting | sunting sumber]

	Pentakosana	Heksakosana	Heptakosana	Oktakosana	Nonakosana	Triakontana
Rumus	C₂₅H₅₂	C₂₆H₅₄	C₂₇H₅₆	C₂₈H₅₈	C₂₉H₆₀	C₃₀H₆₂
Nomor CAS	[629-99-2]	[630-01-3]	[593-49-7]	[630-02-4]	[630-03-5]	[638-68-6]
Massa molar (g/mol)	352,69	366,71	380,74	394,77	408,80	422,82
Titik lebur (°C)	54	56,4	59,5	64,5	63,7	65,8
Titik didih (°C)	401	412,2	422	431,6	440,8	449,7
Kerapatan (g/ml)	0,801	0,778	0,780	0,807	0,808	0,810

Hentriakontana hingga heksatriakontana[sunting | sunting sumber]

	Hentriakontana	Dotriakontana	Tritriakontana	Tetratriakontana	Pentatriakontana	Heksatriakontana
Rumus	C₃₁H₆₄	C₃₂H₆₆	C₃₃H₆₈	C₃₄H₇₀	C₃₅H₇₂	C₃₆H₇₄
Nomor CAS	[630-04-6]	[544-85-4]	[630-05-7]	[14167-59-0]	[630-07-9]	[630-06-8]
Massa molar (g/mol)	436,85	450,88	464,90	478,93	492,96	506,98
Titik lebur (°C)	67,9	69	70–72	72,6	75	74–76
Titik didih (°C)	458	467	474	285,4 (pada tekanan 0,4 kPa)	490	265 (pada tekanan 130 Pa)
Kerapatan (g/ml)	0,781 (pada suhu 68 °C)^[4]	0,812	0,811	0,812	0,813	0,814

Heptatriakontana hingga dotetrakontana[sunting | sunting sumber]

	Heptatriakontana	Oktatriakontana	Nonatriakontana	Tetrakontana	Hentetrakontana	Dotetrakontana
Rumus	C₃₇H₇₆	C₃₈H₇₈	C₃₉H₈₀	C₄₀H₈₂	C₄₁H₈₄	C₄₂H₈₆
Nomor CAS	[7194-84-5]	[7194-85-6]	[7194-86-7]	[4181-95-7]	[7194-87-8]	[7098-20-6]
Massa molar (g/mol)	520,99	535,03	549,05	563,08	577,11	591,13
Titik lebur (°C)	77	79	78	84	83	86
Titik didih (°C)	504,14	510,93	517,51	523,88	530,75	536,07
Kerapatan (g/ml)	0,815	0,816	0,817	0,817	0,818	0,819

Tritetrakontana hingga oktatetrakontana[sunting | sunting sumber]

	Tritetrakontana	Tetratetrakontana	Pentatetrakontana	Heksatetrakontana	Heptatetrakontana	Oktatetrakontana
Rumus	C₄₃H₈₈	C₄₄H₉₀	C₄₅H₉₂	C₄₆H₉₄	C₄₇H₉₆	C₄₈H₉₈
Nomor CAS	[7098-21-7]	[7098-22-8]	[7098-23-9]	[7098-24-0]	[7098-25-1]	[7098-26-2]
Massa molar (g/mol)	605,15	619,18	633,21	647,23	661,26	675,29
Titik didih (°C)	541,91	547,57	553,1	558,42	563,6	568,68
Kerapatan (g/ml)	0,82	0,82	0,821	0,822	0,822	0,823

Nonatetrakontana hingga tetrapentakontana[sunting | sunting sumber]

	Nonatetrakontana	Pentakontana	Henpentakontana	Dopentakontana	Tripentakontana	Tetrapentakontana
Rumus	C₄₉H₁₀₀	C₅₀H₁₀₂	C₅₁H₁₀₄	C₅₂H₁₀₆	C₅₃H₁₀₈	C₅₄H₁₁₀
Nomor CAS	[7098-27-3]	[6596-40-3]	[7667-76-7]	[7719-79-1]	[7719-80-4]	[5856-66-6]
Massa molar (g/mol)	689,32	703,34	717,37	731,39	745,42	759,45
Titik didih (°C)	573,6	578,4	583	587,6	592	596,38
Kerapatan (g/ml)	0,823	0,824	0,824	0,825	0,825	0,826

Pentapentakontana hingga heksakontana[sunting | sunting sumber]

	Pentapentakontana	Heksapentakontana	Heptapentakontana	Oktapentakontana	Nonapentakontana	Heksakontana
Rumus	C₅₅H₁₁₂	C₅₆H₁₁₄	C₅₇H₁₁₆	C₅₈H₁₁₈	C₅₉H₁₂₀	C₆₀H₁₂₂
Nomor CAS	[5846-40-2]	[7719-82-6]	[5856-67-7]	[7667-78-9]	[7667-79-0]	[7667-80-3]
Massa molar (g/mol)	773,48	787,50	801,53	815,58	829,59	843,6
Titik didih (°C)	600,6	604,7	?	612,6	?	620,2
Kerapatan (g/ml)	0,826	0,826	?	0,827	?	0,827

Lihat pula[sunting | sunting sumber]

Alkena
Alkuna
Sikloalkana
Hidrokarbon
Lilin parafin, sebagian besar terdiri dari alkana linear yang lebih tinggi
Polietilena, alkana linear dengan panjang polimerik

Referensi[sunting | sunting sumber]

^ ASTM D5399-09, Standard Test Method for Boiling Point Distribution of Hydrocarbon Solvents by Gas Chromatography
^ Donald Mackay, Handbook of Physical-Chemical Properties and Environmental Fate for Organic Chemicals, ISBN 1420044397, hlm. 206
^ Karl Griesbaum, Arno Behr, Dieter Biedenkapp, Heinz-Werner Voges, Dorothea Garbe, Christian Paetz, Gerd Collin, Dieter Mayer Hartmut Höke "Hydrocarbons" in Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry, 2005, Wiley-VCH, Weinheim. DOI:10.1002/14356007.a13_227 10.1002/14356007.a13_227
^ Weast, Robert C., ed. (1982). CRC Handbook of Chemistry and Physics (edisi ke-63). Boca Raton, Fl: CRC Press. hlm. C-561.

Pranala luar[sunting | sunting sumber]

(Inggris) International Chemical Safety Card 1245 (nonana)
(Inggris) NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards (nonana)
(Inggris) International Chemical Safety Card 0428 (dekana)

[1] ASTM D5399-09, Standard Test Method for Boiling Point Distribution of Hydrocarbon Solvents by Gas Chromatography

[2] Donald Mackay, Handbook of Physical-Chemical Properties and Environmental Fate for Organic Chemicals, ISBN 1420044397, hlm. 206

[3] Karl Griesbaum, Arno Behr, Dieter Biedenkapp, Heinz-Werner Voges, Dorothea Garbe, Christian Paetz, Gerd Collin, Dieter Mayer Hartmut Höke "Hydrocarbons" in Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry, 2005, Wiley-VCH, Weinheim. DOI:10.1002/14356007.a13_227 10.1002/14356007.a13_227

[4] Weast, Robert C., ed. (1982). CRC Handbook of Chemistry and Physics (edisi ke-63). Boca Raton, Fl: CRC Press. hlm. C-561.

[1]

[2]

[3]

[4]